Айман Омарова

Жалпы мәлімет

Жалпы мәлімет

Омарова Айман Мұратқызы 1972 жылы туған.

Адвокат, ҚР президенті жанындағы ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің мүшесі.

Құқықтық мектептің негізін қалаушы (АҚШ елшілігінің қолдауымен жұмыс істейді), «Human Rights Lawyers» ҚҚ құрылтайшысы. 2018 жылдың наурыз айында АҚШ бірінші ханымы Мелания Трамптың қолынан International Women of Courage Awards марапатын алған.

Жетістікке деген алғашқы қадамдар

Жетістікке деген алғашқы қадамдар

Бір кездері «Время» газеті Айман Омарованы Қазақстанның ең танымал адвокаты деп жазғар. Шын мәнінде: оны бәрі таниды, ол ең атышулы істерді қолға алады, ал оның мәлімдемелері хайпқа жақын.

Айман Омарова Динара Смайыловамен бірге «Немолчи.kz» зорлық-зомбылыққа қарсы қоғамдық қорын ашқан кезден бастап танылды. Құрбандардың бәрі адвокат Омарованың «алдынан өткен». Алматы облысы Есік қаласындағы топ болып зорлау ісіндегі Жібек Мусинованың атышулы оқиғасынан хикаяларды жұртқа жеткізе бастаған.

Жібек Мусинова көмек сұраған Динара Смайылова дереу бей-жай қалмайтын жандардан көмек сұрады.
«Біздің қозғалыс сексуалдық зорлық-зомбылықтан зардап шеккен әйелдер үшін қаражат жинайтынын жариялайды, бірінші кезекте Жібек тұр, өйткені бізде медициналық, заңгерлік және қосалқы қызметтерге шығындар бар. Бұдан басқа, біз Қазақстанның өңірлері бойынша бірқатар көшпелі іс-шараларды дайындаймыз, жақын арада Талғар мен Қаскелеңге барамыз, қозғалыс басталғаннан бері үш ай бойы біз өз қаражатымызды саламыз», — деп мәлімдеді Смайылова.
«Біздің қозғалыс сексуалдық зорлық-зомбылықтан зардап шеккен әйелдер үшін қаражат жинайтынын жариялайды, бірінші кезекте Жібек тұр, өйткені бізде медициналық, заңгерлік және қосалқы қызметтерге шығындар бар. Бұдан басқа, біз Қазақстанның өңірлері бойынша бірқатар көшпелі іс-шараларды дайындаймыз, жақын арада Талғар мен Қаскелеңге барамыз, қозғалыс басталғаннан бері үш ай бойы біз өз қаражатымызды саламыз», — деп мәлімдеді Смайылова.
Сексуалдық зорлық-зомбылықтан зардап шеккен Жібек Мусинова баспасөз конференцияларының бірінде адвокат Айман Омарованың оған деген көзқарасын қалай өзгерткені және қылмыстық қудалау органдары қызметкерлерінің тарапынан тергеу жүргізгені туралы айтты:
«Жағдайым қалпына келді, емделіп жатырмын. Менің ісіме Айман Омарова араласқалы тергеу ойдағыдай жүріп жатыр, барлық қажет етілген процедура өтіп жатыр. Маған қатысты үркітіп, қорқыту әрекеттері тоқтады, бірақ күдіктілердің туыстары әлі де үйге келіп жатыр, татуласып, кешірім беруді сұрап жүр, бірақ мен соңына дейін барамын».
«Жағдайым қалпына келді, емделіп жатырмын. Менің ісіме Айман Омарова араласқалы тергеу ойдағыдай жүріп жатыр, барлық қажет етілген процедура өтіп жатыр. Маған қатысты үркітіп, қорқыту әрекеттері тоқтады, бірақ күдіктілердің туыстары әлі де үйге келіп жатыр, татуласып, кешірім беруді сұрап жүр, бірақ мен соңына дейін барамын».
Алайда сәл кейінірек жанжал шықты: «Немолчи.kz» қорындағы бұрынғы серіктестері Смайылованы жиналған қаражатты өз қажетіне жаратты деп айыптады. Смайылова ақталып, басында ғана жеке мақсатына жаратқанын айтумен болды, сосын қозғалысқа Айман Омарова қосылып, өзі тегін жұмыс істеп жүргендіктен кез келген ақша жинау оның шамына тиер еді.

Соған қарағанда, жағдай дәл сондай болғанға ұқсайды, себебі Омарова кейінірек Динара Смайыловамен жанжалдасып, ақша жинап жүргенін білген соң ақыры бұл қордан кеткен. Бірақ мұның алдында Смайылова мен Омарова «Милосердие» қорының жетекшісі Аружан Сайынмен жандалдасып үлгерген.

Мұнда әңгіме балалар үйінің тәрбиеленушісі Серік Асылбеков туралы болып отыр. Жетімдер үйінен шыққан баланы бір жетім бала зорлық жасады деп айыптаған. Сайын жәбірленушіне қолдау білдірген, ал «Немолчи.kz» өкілдері педофилдің жағында болған. Әлеуметтік желілерде осы екі топтың тайталасқан жанжалы басталды да кетті, бірақ соңында Асылбеков сотталып тынды.

Айман Омарова әліге дейін Аружан Сайынды сол үшін жақтырмайды, фейсбук-парақшасында Сайынды балалар құқықтары жөніндегі уәкіл қызметінен босатуға шақыратын жазбалар жариялап жүр.

Сонау 2019 жылы «Ұзынқұлақ» телеграм-арнасы былай деп жазды:
«Омарова ханым мен "НеМолчи" қозғалысының қызметі (оны ресми түрде Дина Таңсәрі басқарады – Киевке қылмыстық қудалаудан қашып, жемқор-кокаинші Мұхтар Әблязов үшін жұмыс істеген әйгілі алаяқ Жанна Ботаның егіз қарындасы) негізінен Аружан Саинды қудалауға бағытталған.

Омарова адвокатураның көптеген нормасын бұзған жағдайыларымен де көзге түсіп жүр, ал ШҚО-да жергілікті олигарх зорлады деген оқиғаға байланысты атышулы іс "НеМолчи" қозғалысымен қызметтес болған блогерді бопсалау дерегі бойынша соттаумен аяқталды. Бұл блогерді Омарова мен Таңсәрі күдіктілерден ақша бопсалауға жіберген».
«Омарова ханым мен "НеМолчи" қозғалысының қызметі (оны ресми түрде Дина Таңсәрі басқарады – Киевке қылмыстық қудалаудан қашып, жемқор-кокаинші Мұхтар Әблязов үшін жұмыс істеген әйгілі алаяқ Жанна Ботаның егіз қарындасы) негізінен Аружан Саинды қудалауға бағытталған.

Омарова адвокатураның көптеген нормасын бұзған жағдайыларымен де көзге түсіп жүр, ал ШҚО-да жергілікті олигарх зорлады деген оқиғаға байланысты атышулы іс "НеМолчи" қозғалысымен қызметтес болған блогерді бопсалау дерегі бойынша соттаумен аяқталды. Бұл блогерді Омарова мен Таңсәрі күдіктілерден ақша бопсалауға жіберген».
Сол кезде 7 жылға сотталып кеткен Ренат Халықов туралы жаңалық шыққан. Ол ШҚО-ның экс-депутаты әрі кәсіпкері Ержан Сқақовтан $30 мың мен үш бөлмелі пәтерін бопсалағаны үшін түрмеге тоғытылған.

Сқақов Смайылова құрығына ілінбей, кінәсіз екенін дәлелдей алған алғашқы «айыпталушы» болды. Смайылова көп уақыттан бері әлеуметтік желілер мен БАҚ-та Елена Иванованың зорлануы туралы оқиғаны хабарлап жүрді. Елена экс-депуататтың құрбаны делінді.

«Жәбірленушіге» Айман Омарова адвокат болды. Нәтижесінде Сқақов ақталып, зорлау дерегі расталмады. Осыдан кейін Еленаға да, Сқақовтың «жәбірленушіге» көмектескен туысы Оразбек Қатпановқа қатысты да көрінеу жалған куәлік беру дерегі бойынша қылмыстық іс қозғалып, ақырынды екеуі де кінәлі деп танылды. Елена 3 жылға бостандығынан шектелсе, көмекшісі 3,5 жылға бас бостандығынан айырылды.

Өзіңнен кумир жасама

Өзіңнен кумир жасама

Омарова Смайыловамен қош айтысқаннан кейін танымал болудың жолына түсті. Фейсбукте бірінен бірі өткен даулы мәлімдемелеп жасап жүрді. Мысалы, 2019 жылдың қаңтарында Жоғарғы Соттың қылмыстық істер жөніндегі сот алқасының төрағасы Абай Рахметулиннің отставкаға кетуін талап етті. Адвокаттың бұл мәлімдемесі бірнеше күн ішінде 600-дей репост пен 250-ден аса пікір жинады.

2020 жылдың наурызында Омарова Президент Қасым-Жомарт Тоқаевқа парламентті таратуды талап етіп, хат жазған. Бірақ осы жазбасымен ол Мұхтар Әблязовті қатты күлдірді. Әблязов ол туралы жазба жариялаған.

Әдетте Омарованың мұндай мәлімдемелерін қарап отырсақ, адвокат әдебіне жатпайтынын байқаймыз. Ол БАҚ-қа талай ньюсмейкер болғанымен, өз сөзіне дәлел бере алмайтын. Мысалы, 2018 жылы Омарова баспасөз мәслихатын өткізіп, Алматыда трансұлттық притон барын хабарлаған. Өзінің аңызы бойынша, өз «қызметкерлерінің бірі» ол жақтан қашып құтылып, адвокаттан көмек сұрап келген-мыс.

Омарова қашқын қыздың аты-жөнін атамаса да, трансұлттық притонды әбден сипаттады. Осылайша қызды-қыздымен бұл жаңалық Қазақстанның барлық республикалық басылымында жарияланды.

Омарованың практикасында атышулы іс көп болған. Мысалы, солардың бірі деп «Атажұрт еріктілері» қозғалысының лидері Серікжан Біләшты қорғаған кезі. Дәл осы істен бастап адвокат Омарова ҰҚК пен полиция аңдуындамын деп мәлімдей бастады. Ол аздай, Алматыдағы даңғылдардың бірінде көлік тежегіші істен шықанда біреу өлтіруге де тырысты деп мәлімдеді. Сараптама қорытындысын күтпей-ақ, Омарова журналистерге былай деп ақтарылды:
«Бұл менің жұмысыма ғана қатысты оқиға, мен кейінгі айналысып жатқан қылмыстық істерге қатысты болды. Мұнда полиция қызметкерлерінің қатысы бар деген күдігім бар, тіпті ҰҚК қызметкерлері де араласқан болуы мүмкін. Алматы полициясының қызметкерлері – инвестор Лю Вэйдың ісіне байланысты, ал ҰҚК – осы ведомство қызметкері сексуалдық сипаттағы зорлық әрекеттерін жасаған трансгендер Виктория Берікқожаева ісі бойынша. Осындай екі нұсқа».
«Бұл менің жұмысыма ғана қатысты оқиға, мен кейінгі айналысып жатқан қылмыстық істерге қатысты болды. Мұнда полиция қызметкерлерінің қатысы бар деген күдігім бар, тіпті ҰҚК қызметкерлері де араласқан болуы мүмкін. Алматы полициясының қызметкерлері – инвестор Лю Вэйдың ісіне байланысты, ал ҰҚК – осы ведомство қызметкері сексуалдық сипаттағы зорлық әрекеттерін жасаған трансгендер Виктория Берікқожаева ісі бойынша. Осындай екі нұсқа».
Дәлелсіз-ақ нұсқаларын айта беру — Айман Омарованың сүйікті ісі сияқты. Қоғам белсендісі Дулат Ағаділдің өлімі ісінде де осындай жағдай болды.

2020 жылдың ақпан айында Ағаділ ұсталды: белсенділер әлеуметтік желілерде ер адамды штаттағы белгісіз адамдар үйден алып кеткенін хабарлады. Жарияланған кадрларда еркін киінген адамдар Дулат Ағаділді үйде ұстағаны, оны автокөлікке отырғызып, белгісіз бағытта алып кеткенін көруге болады. Полиция департаментінің баспасөз қызметі «24 ақпанда сағат 21:00-де Дулат Ағаділ өз үйінде ұсталып, кейіннен тергеу изоляторына жеткізілгенін» растады.

2019 жылы белсенді наразылықтар үшін бірнеше рет әкімшілік жауапкершілікке тартылып, жалпы алғанда 60 күннен астам уақыт әкімшілік қамауға алынған еді. Қараша айының ортасында ол Ақмол ауылындағы изолятордан қашып кеткен.Сондай-ақ, видеода бөлмедегі төсек маңындағы үстелден алкоголь бөтелкелері толып тұрғанын көруге болады, ал өзі тәлтіректеп тұрғанын байқайсыз.

Ұсталғаннан кейінгі күні Дулат Ағаділ Нұр-Сұлтан қаласының тергеу изоляторында көз жұмды. Оның өлімін оқиға орнына келген жедел медициналық жәрдем бригадасы анықтады. Өлімнің алдын-ала себебі – шұғыл жүрек-тамыр жеткіліксіздігі. Марқұмның денесінде ешқандай дене жарақаттары болмаған.

Дулат Ағаділді жерлеу рәсімі қарсаңында белгісіз біреулер мәйітті видеоға түсіріп, белсенді ұрып-соғу әрекетінен кейін қайтыс болды деп мәлімдеген. Марқұмның отбасының адвокаты болған Омарова сұхбатында видео кадрларынан өлген адамның денесіндегі із бен ұрып-соғудан болған ізді оңай ажыратуға болатынын (мұндай қорытындыны тіпті сот-медициналық сарапшылар да бере алмайды) және Ағаділ полицейлердің кінәсінен қайтыс болғанын, ал үйіндегі арақ-шарап ұстағандардың «қойылымы» деп мәлімдеген.

Әдеттегідей, адвокат бұл сөзіне ешқандай да дәлел келтірмеді. Оның үстіне, бұл мәлімдемелерін сараптама қорытындысы шықпай жатып-ақ жасаған. Сөйтсек, бұл нұсқаның бәрі адвокаттың қиялынан шығыпты.

Өкпешіл адвокат — ашулы адвокат

Өкпешіл адвокат — ашулы адвокат

Бірақ адвокат Айман Омарова әрқашан осындай сенімді бола бермейді. Кейде ол тіпті бар күшімен өкпелеп қалуы мүмкін. 2018 жылдың шілдесінде адвокат прокуратураға жазған сауалына келген жауапты оқып, әбден ренжіген. Жауапта адвокаттың фамилиясы жазылатын тұста «Пупкина-Залупкина» деген жазу болған.
«Бұған мемқызметші қол қойған, бұған прокурордың міндетін атқарушы қол қойған. Прокуратура қызметкерлерінің халық проблемасына қандай көзқараста екенін анық көрсетіп отыр. Бұл жағдайда ресми жауап қана емес, меніңше, қорлау», — деп мәлімдеді адвокат.
«Бұған мемқызметші қол қойған, бұған прокурордың міндетін атқарушы қол қойған. Прокуратура қызметкерлерінің халық проблемасына қандай көзқараста екенін анық көрсетіп отыр. Бұл жағдайда ресми жауап қана емес, меніңше, қорлау», — деп мәлімдеді адвокат.
Адвокат прокуратурадан мұндай жауапты электронды үкімет порталы арқылы алған. Бастапқыда ол мұны әзіл деп ойлаған, бірақ құжатқа электронды қол қойылған. Омарова Пупкина ханымға қатысты қол қойған прокурорды сотқа беретінін мәлімдеді.

Алматы прокуратурасы адвокат Омарованың өтінішіне жауап бере отырып, оқиға бойынша қызметтік тексеру жүргізгенін хабарлады. Қала прокурорының бұйрығымен үш қызметкер, оның ішінде Бостандық ауданының прокуроры қызметінен босатылыпты. Қала прокуроры Б. К. Жүйріктаев Омароваға ресми кешірім сұрап хат жолдады.
Айман Омарованың өкпелеген тағы бір жағдайы 2021 жылдың 12 наурызында болды. 13 наурызда Алматы билігі қызмет саласындағы проблемаларға арналған адвокаттар митингін мақұлдаған. Алайда, қаланың бас санитария дәрігері Жандарбек Бекшин Алматыдағы санитарлық-эпидемиологиялық жағдай нашарлауына байланысты шараны тоқтатып тастады.
«Мен өз басым митингіне барғалы жатырмын. Барғысы келмегендер үйінде отыра берсін. Бекшинге келсек, Бекшин Конституцияны, митинг туралы заңды бұзып отыр. Жағдай осыншалықты мүшкіл болса, неге Бекшин қаулы 13-і күні күшіне енетінін жазып отыр? Ол "12.03" деп жазған жоқ, ол "11.03" деп те, "10.03" деп те жазған жоқ. Біртүрлі ғой. Ол митингіге кедергі жасап отыр. Жағдай қиын болса балалар мектепке бармауы тиіс, ешкім де далаға шықпауы тиіс», — деп мәлімдеді Омарова.
«Мен өз басым митингіне барғалы жатырмын. Барғысы келмегендер үйінде отыра берсін. Бекшинге келсек, Бекшин Конституцияны, митинг туралы заңды бұзып отыр. Жағдай осыншалықты мүшкіл болса, неге Бекшин қаулы 13-і күні күшіне енетінін жазып отыр? Ол "12.03" деп жазған жоқ, ол "11.03" деп те, "10.03" деп те жазған жоқ. Біртүрлі ғой. Ол митингіге кедергі жасап отыр. Жағдай қиын болса балалар мектепке бармауы тиіс, ешкім де далаға шықпауы тиіс», — деп мәлімдеді Омарова.
Нәтижесінде жоспарланған митинг орнына 20-ға жуық адам жиналды.
«Әрине, әкімдікке осы митингті мақұлдағаны үшін алғыс айтамыз. Бірақ, соған қарамастан, бүгін митингті кейінге қалдыруымыз керек екенін түсініп отырсыздар. Себебі Алматы қаласының бас санитария дәрігері Бекшиннің қаулысы шықты, ол қазір жағдай қиын екенін айтып, 13-інен бастап күшіне енетінін айтты. Біз осындай топ болып жинала алмайтынымызды айтты», — деп мәлімдеді Айман Омарова жиналғандарға.
«Әрине, әкімдікке осы митингті мақұлдағаны үшін алғыс айтамыз. Бірақ, соған қарамастан, бүгін митингті кейінге қалдыруымыз керек екенін түсініп отырсыздар. Себебі Алматы қаласының бас санитария дәрігері Бекшиннің қаулысы шықты, ол қазір жағдай қиын екенін айтып, 13-інен бастап күшіне енетінін айтты. Біз осындай топ болып жинала алмайтынымызды айтты», — деп мәлімдеді Айман Омарова жиналғандарға.
Ол адвокаттар акциясы өтетін басқа күнді жариялауға уәде берді.