Айжан Хамит

Жалпы мәлімет

Жалпы мәлімет

Айжан Мұратқызы Хамит 1981 жылдың 14 желтоқсанында туған.

2004 жылы Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетін бітірген, Шығыстану, Араб тілі және әдебиет факультеті. Түркияның Анкара қаласында оқыған.

Мысыр Араб Республикасының Қазақстандағы дипломатиялық өкілдігінде жұмыс істеді. «ADAM» журналында мақалалары жарияланып тұрған.
Ақын Хамит Ерғалидың немересі және журналист Гүлжан Ерғалиеваның жиені

2016 жылдан бері АҚШ-та тұрып жатыр.

Блогер-шеше елден кетті

Блогер-шеше елден кетті

Айжан Хамит сұхбатында бала туған сәтте блогер болғанын еске алады. Содан кейін ол өз жазбаларын «ана» тақырыбына арнады. 2015 жылы ол тіпті Anashym жобасының нұсқасы бойынша Blogger-ана атанды.

Айжан Хамиттің сұхбатынан тағы не білуге болады? Ол әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-да оқыды. Шығыстану факультетінде «араб тілі мен әдебиеті» мамандығы бойынша білім алған. Бірнеше жылы шетелде өтті, Түркия мен АҚШ-та оқыды.

2006 жылы Қазақстанға оралып, бір жылдан кейін ана атанды. Декреттік демалыстан кейін «бір араб елінің дипломатиялық миссиясында» мамандығы бойынша жұмыс істей бастады. Бірақ ойлағаны іске аспай, Айжан Хамит Алматыға оралды.

Оралысымен көп өтпей, шаруа тауып алды. 2016 жылы БАҚ ол туралы былай деп жазыпты:
«Айжан Хамит — жазушы таланты Facebook-пен етене байланысты адам, осыған байланысты ол өзінің „авторлық неблогын“ шексіз Интернетте құрды, олардың біріншісі hamit. kz — оның атасы, қазақ ақыны Хамит Ерғалидің шығармашылығына арналған, екіншісі aizhanhamit. kz — ол өзі жүргізген әдеби және мәдени зерттеулерді, зерттеу нәтижелерін және өткен шақтағы шындықты талдау Айжан деген қарапайым және әсем буыннан көрініс табады, онда ғылыми ақпарат мазмұны жағынан тартымды әңгімеге айналады».
«Айжан Хамит — жазушы таланты Facebook-пен етене байланысты адам, осыған байланысты ол өзінің „авторлық неблогын“ шексіз Интернетте құрды, олардың біріншісі hamit. kz — оның атасы, қазақ ақыны Хамит Ерғалидің шығармашылығына арналған, екіншісі aizhanhamit. kz — ол өзі жүргізген әдеби және мәдени зерттеулерді, зерттеу нәтижелерін және өткен шақтағы шындықты талдау Айжан деген қарапайым және әсем буыннан көрініс табады, онда ғылыми ақпарат мазмұны жағынан тартымды әңгімеге айналады».
2016 жылы Хамит Қазақстаннан кетті.

2022 жылы өзі айтқандай, ол елден кетуге мәжбүр болған:
«2016 жылы елден кетуге мәжбүр болдым. Мен мұнда жеткілікті ақша табамын, күніне 200 доллардан артық ақша таба аламын, мен Uber-мен жүремін, зергерлік бұйымдардың 3D модельдерін жасаймын, этникалық сөмкелер тігемін, оларды Facebook-те сатамын. Ұзақ уақыт бойы зергерлік бұйымдармен айналыстым. Маған екі баламен тіршілік ету қиын, бірақ шыдадым. Желіде тәулік бойы отырудың қажеті де жоқ, мұнда бірдеңе жазбағаныма да көп болыпты».
«2016 жылы елден кетуге мәжбүр болдым. Мен мұнда жеткілікті ақша табамын, күніне 200 доллардан артық ақша таба аламын, мен Uber-мен жүремін, зергерлік бұйымдардың 3D модельдерін жасаймын, этникалық сөмкелер тігемін, оларды Facebook-те сатамын. Ұзақ уақыт бойы зергерлік бұйымдармен айналыстым. Маған екі баламен тіршілік ету қиын, бірақ шыдадым. Желіде тәулік бойы отырудың қажеті де жоқ, мұнда бірдеңе жазбағаныма да көп болыпты».
Айжанның елден кетуіне не себеп болғаны белгісіз. Бірақ көшіп-қонып жүрудің машақатына көндіккен оған айтарлықтай бір себеп табылғаны анық. АҚШ-қа көшкеннен төрт жыл өткен соң да, Хамиттің қаржылық жағдайы жұмсартып айтсақ, нашар болды. Ал бір жағынан жылаңқы посттарымен жұрттың көңілін аулаймын деп ойлады ма екен.

Мысалы, 2020 жылы ол америкалық шіркеуде оған қанша тамақ берілгенін көрсететін пост жариялады. Расын айтсақ, бәрі бірдей мұндай ашық мінезін қабылдай қойған жоқ. Бұл Айжан Хамитке қатты тиіп кеткен:
«Мені сынағандар да болды, біреуі тіпті шіркеуден әлдене алғанша өле салған артық деді. Бірақ мұны Флорида штатының билігі таратады. Таратуда мектептер мен шіркеулерді қолданады. Екінші рет қана бардым. Бұл жаздам аштық, гамбургер туралы емес. Бұл жазба адамгершілік туралы. Бұл жазба жақын адамдарымнан алыста төрт жылдан бері тұрып келе жатқаным туралы, сау жүрсем де, ауырсам да, көңіл-күйім болса да, болмаса да, бұған міндеттімін.

Ал мұнда келіп, екі балам барын айттым, жалғыз ана екенімді айтып, бөтен мемлекет маған қол ұшын созуын қалайтынымды айттым. Басымнан сипап, „мұңайма, Айжан, қиындықтың бәрі өтеді, Құдай сені қалдырмайды, біз сені қалдырмаймыз“ дегендей болды. Ал мен мұнда ешкім емеспін. Азаматы емеспін, гринкардхолдер де емеспін».
«Мені сынағандар да болды, біреуі тіпті шіркеуден әлдене алғанша өле салған артық деді. Бірақ мұны Флорида штатының билігі таратады. Таратуда мектептер мен шіркеулерді қолданады. Екінші рет қана бардым. Бұл жаздам аштық, гамбургер туралы емес. Бұл жазба адамгершілік туралы. Бұл жазба жақын адамдарымнан алыста төрт жылдан бері тұрып келе жатқаным туралы, сау жүрсем де, ауырсам да, көңіл-күйім болса да, болмаса да, бұған міндеттімін.

Ал мұнда келіп, екі балам барын айттым, жалғыз ана екенімді айтып, бөтен мемлекет маған қол ұшын созуын қалайтынымды айттым. Басымнан сипап, „мұңайма, Айжан, қиындықтың бәрі өтеді, Құдай сені қалдырмайды, біз сені қалдырмаймыз“ дегендей болды. Ал мен мұнда ешкім емеспін. Азаматы емеспін, гринкардхолдер де емеспін».

Алыстан жақсырақ көрінеді…

Алыстан жақсырақ көрінеді…

Басқа құрлыққа көшкеніне қарамастан, Айжан Хамит отанында болып жатқан оқиғаларды мұқият бақылап қана қоймай, жіті бақылап отырды. Хайпы бар мәселе көрсе, соған жабысты.

Мысалы, 2018 жылы ол қазақ тілі үшін күрескен ұлы түрік Оғыз Доғанға қарсы соғысты.
«Таяуда Оғыз Доғанның соты өтеді. Қазақ тілі үшін күресіп жүрген ол бір студент қыз жыныстық қатынасқа түспесе интим суреттерін жариялаймын деп бопсалаған. 22 жылға бас бостандығынан айырылуы мүмкін. Бұл туралы журналист Айжан Хамит Facebook-тегі парақшасында жазды.

Ыстамбұл лицейінде әдебиет мұғалімі, үйленген, екі баланың әкесі, 37 жастағы Оғыз Доған Х. Е. деген оқушысымен әмпей-жәмпей болған», — деп жазды БАҚ.
«Таяуда Оғыз Доғанның соты өтеді. Қазақ тілі үшін күресіп жүрген ол бір студент қыз жыныстық қатынасқа түспесе интим суреттерін жариялаймын деп бопсалаған. 22 жылға бас бостандығынан айырылуы мүмкін. Бұл туралы журналист Айжан Хамит Facebook-тегі парақшасында жазды.

Ыстамбұл лицейінде әдебиет мұғалімі, үйленген, екі баланың әкесі, 37 жастағы Оғыз Доған Х. Е. деген оқушысымен әмпей-жәмпей болған», — деп жазды БАҚ.
Сонымен қатар, Хамитке сілтеме жасай отырып, басылымдар лицейден шыққаннан кейін 6 тілді меңгерген Оғыз Доған университетте аудармашы болып жұмыс істей бастағанын хабарлады. Бес жылдан кейін Оғыз Доган Х. Е.-ге қоңырау шалып, кездесуді ұсынған. Тараптар қыз университетте оқыған Эдирнедегі кафеде кездескен.

Оғыз Доған қызға жыныстық қатынасқа түсуді ұсынған. Бас тартқан жағдайда, Оғыз Доған қызды бопсалауын бастап, оның отбасына интим суреттерін жіберетінін айтып қорқытқан.
«Х. Е. дәретханаға барып, полицияға қоңырау шалды. Оғыз Доған тергеуге алынды, оның компьютерінен қыздың интим суреттері табылды. Ол 25 наурызда қамауға алынды. Келесі күні Оғыз Доған үшін 22 жыл жаза сұралады», — деп қосты журналист.
«Х. Е. дәретханаға барып, полицияға қоңырау шалды. Оғыз Доған тергеуге алынды, оның компьютерінен қыздың интим суреттері табылды. Ол 25 наурызда қамауға алынды. Келесі күні Оғыз Доған үшін 22 жыл жаза сұралады», — деп қосты журналист.
2020 жылдың шілдесінде Хамит Facebook-тегі парақшасында «Тамифлю» препараты туралы бірнеше хабарлама жариялады. Ол өзінің жазылушысы RX Only белгісі бар және қаптама нөмірі NDC деген «Тамифлю» дәрісін 9 мың теңгеге сатып алғанын хабарлады. Оның айтуынша, бұл белгілер АҚШ-та сатылатын дәрі-дәрмектерде қолданылады. Сонымен қатар, блогер препаратқа аннотация мемлекеттік тілде резеңке жолақпен бекітілгенін атап өтті.

Шын мәнінде, Хамит фармацевттерді гуманитарлық көмек сатты деп айыптады. Алайда, журналистердің сауалына «СҚ-Фармация» өкілдері жауап беріп, мұндай препарат Қазақстанға гумкөмек ретінде жеткізілмегенін түсіндірді.

Сол жылдың қазан айында Хамит бұрынғы денсаулық сақтау министрі Елжан Біртановты айыптай бастады. Жаза бергені соншалықты, экс-министр оны бұғаттап тастаған. Бұл туралы Хамит жария түрде хабарлауға асықты.2021 жылдың тамызында Хамит мүлдем этикаға жатпайтын оқиғаға араласып, тіпті біреудің өліміне жақын болғысы келді.

Шілде айының соңында Қазнетті Түркістан облысынан шыққан жазушы Айгүл Мантайдың өз-өзіне қол жұмсауы туралы жаңалық таңғалдырды. Фейсбуктің қазақ тілді сегментінде қызды мұндай қадамға кім апаруы мүмкін деген даулар азайған жоқ. Желі қолданушылары оған себеп деп желідегі тиісушілік себеп болды деген ойлар айта бастады.

Айжан Хамит Аягүлдің қалдырған хатын аударуға кірісті. Түсіндіре кетейік: қайтыс болған қыздың өзі алдымен бұл хатты желіде жариялаған, бірақ кейін өшіріп тастаған. Алайда Айжан Хамит Аягүлдің шешімінен де дұрыс жасадым десе керек, соңғы хаттың мәтінін аударып, өзінің аккаунтында көпшілік назарына ұсынды.

Бірақ Айжан Хамит кім екенін 2022 жылғы қаңтардағы тәртіпсіздіктер кезінде көрсетті. Осыдан кейін бұрынғы барлық белсенділігі үлкен ойын алдындағы жаттығу екені белгілі болды.

Қашықтан көмек

Қашықтан көмек

2022 жылғы 6 қаңтарда қазақстандықтар интернетсіз және байланыссыз отырған кезде, өз үйлерінің терезелерінен жын қаққандардың қаланы қиратып, қауіпсіздік күштерін ұрып-соғып жатқанын көріп отырғанда, «„Үлкен қанды оқиға болады“ Қазақстандағы ҰҚШҰ әскері - неге бұл біздің ортақ қасіретіміз» деген атпен мақала пайда болды.

Оның авторлары грантжұтқандардың ортасын жинап, Қазақстанды қанды қырғын күтіп тұр деген нақты хабарды жеткізді. Өз пікірін Айжан Хамит те білдірді. Спикерлердің негізгі үзінділерін ғана келтірейік:
Бектұр Ескендір, Бішкектен келген журналист:
«Көз алдымызда Қазақстанды басып алып жатыр».

Алексей Леончик, By_Help негізін қалаушылардың бірі:
«Шетелдік бөлігі бар қазақтар өз елінде ешкімді аямайды, табыт көп болады».

Айжан Хамит, алматылық журналист (мынауы тіпті шындыққа сай келмейді):
«Қазақ фейсбугінде үрейлі үнсіздік. Интернет тағы жоқ. Қалада тазалау жүріп жатыр. „Нехта“ алаңда әскерилер атыс шығарғаны түсірілген видео жариялады. Соғыс болып жатқандай. Қаза тапқандардың видеосы келіп жатыр, біреуі - мәйітханалардың бірінен. Бәрі жастар. Әй қасымжомарт, қазақтар кешірмес».

Анатолий Лебедько, Тихановскаяның парламенттік ынтымақтастық және конституциялық реформа жөніндегі өкілі:
«Бұл бітімгершілік миссия емес (ҰҚШҰ), бұл араласу! Басқаша түсіндіру орынсыз. Егер Қазақстанның қауіпсіздігі мен тұтастығына қауіп төндіретін, бірақ жергілікті тұрғындарға қатысты полиция функцияларын орындау үшін басқа мемлекеттердің әскері енгізілетін агрессор болмаса, онда қазақтардың құқықтық және саяси жағынан да барлық негізі бар, „бітімгерлерге“ агрессор ретінде, барлық туындайтын салдарын есепке ала отырып қарайды».

Игорь Жулимов, ресейлік заңгер:
«Сұрақ: агрессия қайда? Қауіпсіздікке, тұрақтылыққа, аумақтық тұтастыққа, Қазақстан егемендігіне қауіп төндіретін қарулы шабуыл ма?».

Артем Шрайбман, Беларусьтен келген саяси шолушы:
«ҰҚШҰ әскерін Қазақстанға енгізу — бұл, әрине, ва-банк ойыны. Егер бұл наразылық білдірушілерді (бүлікшілерді) қорқытпаса?), онда қантөгіс болады».

Тарас Березовец, украин саясаттанушысы:
«Кеңес әскері Ауғанстанға кіреді — 1979 жыл. Ресей әскері Қазақстанға кіреді — 2022 жыл».

Светлана Тихановская, Беларусь саясаткері:
«Түсіну үшін саясаткер немесе сарапшы болудың қажеті жоқ: әскер кіргізу әрқашан басқа мемлекеттің істеріне Қарулы араласу болып саналады. Беларусь халқы ешқашан Қазақстан халқының ерік-жігерін басу үшін әскер жіберуді жақтамайды және қолдамайды».

Ал «Қазақстан халқы» бұл кезде дүрмекке еріп кетті. Ғимараттар өртенді, қару алынды, үш мыңнан астам қауіпсіздік күштері соққыға жығылды, полиция және ҰҚК департаменттерінің ғимараттарына шабуыл жасалды… және тек Айжан Хамит пен оның грант ұтқыш әріптестері ғана қалай дұрыс жасау керегін біліп отырыпты.

Бір күннен кейін Айжан Хамит тағы бір опус жариялады:
«Сатқын Тоқаев елге әскер кіргізді және кешегі күннен бастап біз Ресейдің қол астындамыз. Тоқаевтың қорыққаннан даусы қарлығып, жасап жүрген насихатына сенбеңіздер».
«Сатқын Тоқаев елге әскер кіргізді және кешегі күннен бастап біз Ресейдің қол астындамыз. Тоқаевтың қорыққаннан даусы қарлығып, жасап жүрген насихатына сенбеңіздер».
Осылайша, Қазақстан байланыссыз болған кезде бүкіл әлемге қанды қаңтардағы қорқынышты оқиғалар ұсынылды. Ал Айжан мұнымен тоқтаған жоқ. Ол әлі күнге дейін Қазақстан билігі бейбіт тұрғындарға оқ атқаны туралы хабарды таратып жүр. Жалаңаш жастардың мыңдаған тобы — бұл режимнің жазықсыз және бейкүнә құрбандары — «қазақ ұлдары»…

Айжан Хамит «қаңтар айында зардап шеккендерге көмек көрсету» бойынша қызу жұмыстар ұйымдастырды. Алматы, Талдықорған, Тараз және Қазақстанның басқа қалаларын қиратқандар үшін белсенді түрде ақша жинады. Бірақ бір күні Айжан Хамиттен «Жиналған ақша бойынша есеп беріле ме?» деген сұрақ қойылды.

Қолданушы Жанна Исабаева Айжан Хамитке есеп беру туралы өте әділ сұрақ қойды, бұдан не шыққанын қараңыз:
«Менің адамдардан жиналған ақша үшін есеп беру керек деген ең қарапайым постым көп шу шығарды. Осындай қарапайым сұрақ қойып едім, маған да, менің пікірлестеріме де ФСБ, ҰҚК, тапсырыс, қызғаныш және т.б. жұмыс жасады деген айып тағылды», — деп жазды Исабаева.
«Менің адамдардан жиналған ақша үшін есеп беру керек деген ең қарапайым постым көп шу шығарды. Осындай қарапайым сұрақ қойып едім, маған да, менің пікірлестеріме де ФСБ, ҰҚК, тапсырыс, қызғаныш және т.б. жұмыс жасады деген айып тағылды», — деп жазды Исабаева.