Әсия Төлесова
Әсия Төлесова
Әсия Төлесова
Жалпы мәлімет
Жалпы мәлімет
Қазақтың көрнекті тұлғалары Ілияс Жансүгіров пен Ораз Жандосовтың шөбересі.
Марафон
Марафон
Көпшілік Әсия Төлесова туралы 2019 жылдың 21 сәуірінде біле бастады. Бұл күні «Алматы Марафон» ірі спорт шарасын өткізу кезінде 17 мың адам қатысты. Осы шарада Төлесова мен Бейбарыс Толымбеков «Шындықтан қашып құтыла алмайсың» («От правды не убежишь») мәтіні жазылған үнқағаз ілді. Алматы сотының қаулысымен белсенділер 15 тәулікке қамалды. Кейінірек «Оян, Қазақстан» қозғалысы құрылды.
Бұл оқиғаға дейін Төлесова есімі экобелсенділердің ортасында ғана аталып жүрген. Нақтырақ айтсақ, ол «Көк Жайлау» саяжайы құрылысы бойынша қоғамдық тыңдауда айғай шығарып, талқылауды үзіп тастаған.
Ал оған дейін, 2015 жылдың қарашасында Төлесова жұмыс істеген Common Sense қоры ауадағы шаң концентрациясының өзгеруін бақылайтын AUA ұялы қосымшасын іске қосқан. Бұл жобаның негізгі серіктесі «Сорос Қазақстан» Қоры мен оның екі ірі грант алушысы болды: Urban Forum мен Қазақстанның Жастар ақпарат қызметі.
2015 жылдың соңында жоба «Қазгидромет» кеңесімен жабдықтарды іріктеуге байланысты мәліметтерді жариялауын уақытша тоқтатқан. Бұл жұмыстар әлі де жалғасып жатыр.
Бұл оқиғаға дейін Төлесова есімі экобелсенділердің ортасында ғана аталып жүрген. Нақтырақ айтсақ, ол «Көк Жайлау» саяжайы құрылысы бойынша қоғамдық тыңдауда айғай шығарып, талқылауды үзіп тастаған.
Ал оған дейін, 2015 жылдың қарашасында Төлесова жұмыс істеген Common Sense қоры ауадағы шаң концентрациясының өзгеруін бақылайтын AUA ұялы қосымшасын іске қосқан. Бұл жобаның негізгі серіктесі «Сорос Қазақстан» Қоры мен оның екі ірі грант алушысы болды: Urban Forum мен Қазақстанның Жастар ақпарат қызметі.
2015 жылдың соңында жоба «Қазгидромет» кеңесімен жабдықтарды іріктеуге байланысты мәліметтерді жариялауын уақытша тоқтатқан. Бұл жұмыстар әлі де жалғасып жатыр.
Анықтама: Жоба сарапшысы ретінде ресми сайтында мыналар жазылған: Ажар Жандосова («Тауасар» қоғамдық қорының директоры және Төлесованың туған әпкесі), Светлана Спатарь («Зеленое Спасение» экологиялық қоғамының менеджері), Константин Балакирев (Ernst and Young компаниясының кеңесшісі), Алмат Сатубалдин (Almighty Ecology қорының директоры, қалдық саласындағы маман), Жанара Файзулдаева (қоршаған ортаны қорғау саласындағы кеңесші, SRK Consulting), Жанар Жандосова («Сандж» зерттеу агенттінің директоры және Төлесованың анасы), Айсана Бекішева (зерттеуші-сарапшы), Малика Даришева (зерттеуші-сарапшы).
«Тауасар» қоры да, «Зеленое спасение» де, Жанар Жандосова да, «Сорос Қазақстан» грантын алушы жеке тұлға екені белгілі.
«Тауасар» қоры да, «Зеленое спасение» де, Жанар Жандосова да, «Сорос Қазақстан» грантын алушы жеке тұлға екені белгілі.
«Үнқағаз ісі» бойынша үкім шығарылғаннан кейін әлеуметтік желілерде бірден Төлесованың адвокатқа жазған хаты пайда болды, онда ол арнайы қабылдау бөлмесіндегі оқиғалар туралы айтып, оларды өзіне қатысты арандатушылық ретінде сипаттады. Хатта ол алдымен темекі шегетін камерада, содан кейін ашулы әйел оған мойынсұнудан бас тартқаны үшін ішінен ұрғанын айтқан.
Алматы полициясы Әсия Төлесованың камераластар тарапынан арандатушылық туралы ақпаратты жоққа шығарды.
Алматы полициясы Әсия Төлесованың камераластар тарапынан арандатушылық туралы ақпаратты жоққа шығарды.
«Алматы қаласының полиция департаменті әлеуметтік желілер арқылы таратылып жатқан қазіргі уақытта әкімшілік қамауға алынған ЖП арнайы қабылдау орнында отырған азаматша Ә. Төлесованың арандату және ұрып-соғу туралы мәліметтері шындыққа жанаспайтынын ресми түрде хабарлайды. Жүргізілген тексерістен азаматша Ә. Төлесованы ұстау шарттары бұзылмағанын, қысымға ұшырамағанын көрсетті. Оның денсаулық жағдайы дәрігерлердің тұрақты бақылауында», — делінген ресми хабарламада.
“
«Алматы қаласының полиция департаменті әлеуметтік желілер арқылы таратылып жатқан қазіргі уақытта әкімшілік қамауға алынған ЖП арнайы қабылдау орнында отырған азаматша Ә. Төлесованың арандату және ұрып-соғу туралы мәліметтері шындыққа жанаспайтынын ресми түрде хабарлайды. Жүргізілген тексерістен азаматша Ә. Төлесованы ұстау шарттары бұзылмағанын, қысымға ұшырамағанын көрсетті. Оның денсаулық жағдайы дәрігерлердің тұрақты бақылауында», — делінген ресми хабарламада.
Департамент Әсия Төлесованы ұстауға қатысты одан әрі арандатушылық және жалған мәліметтерді болдырмау үшін оны басқа камераға көшіргенін де айтты.
Сонымен қатар, Төлесова аштық жариялады, оны босатылғаннан кейін ғана аяқтауға уәде берді. Азаматтық белсенді дәрігердің бақылауымен «аш отырды».
Сонымен қатар, Төлесова аштық жариялады, оны босатылғаннан кейін ғана аяқтауға уәде берді. Азаматтық белсенді дәрігердің бақылауымен «аш отырды».
2019 жылғы 27 мамырда әлеуметтік желілерде #менояндым хештегімен қысқа бейнеролик пайда болды, онда жас азаматтық белсенділер Қазақстандағы проблемалар туралы өз ойларын бөліседі. Роликке түскен белсенділер арасында актер Әнуар Нұрпейісов, Әсия Төлесова, Сүйінбике Сүлейменова, Темуджин Дүйсеновтер болды.
Роликтер танымал болғаны соншалық, тіпті Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев та пікір білдірді:
Роликтер танымал болғаны соншалық, тіпті Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев та пікір білдірді:
«#Мен ояндым немесе #ОянҚазақстан хештегтерімен шыққан жастарды жоққа шығармаймын. Бұл қозғалысты негізінде жас жаңашыл жастар ұсынды. Олар айтып жатқан идеялар жаңашыл екенін, айтуға лайық екенін айту керек. Менің саясатымның бағыты — мұндай жастарды билікке тарту, мемлекет мәселелерін шешуге тарту».
“
«#Мен ояндым немесе #ОянҚазақстан хештегтерімен шыққан жастарды жоққа шығармаймын. Бұл қозғалысты негізінде жас жаңашыл жастар ұсынды. Олар айтып жатқан идеялар жаңашыл екенін, айтуға лайық екенін айту керек. Менің саясатымның бағыты — мұндай жастарды билікке тарту, мемлекет мәселелерін шешуге тарту».
2019 жылы Алматыда азаматтық белсенділер Oyan Qazaqstan қозғалысы құрылғанын жариялап, осы аттас декларациясын таныстырды.
«Ұлттық диалогты бастау маңызды. Біздің елде әртүрлі күш бар. Конституцияға өзгерістер енгізу үшін комиссия құру қажет. Күшті демократиялық институттар – ел дамуының кепілі. Жаңа саяси жүйе бізге ең керегі», — деді сол кезде спикерлердің бірі ретінде сөз сөйлеген саясаттанушы Димаш Әлжанов.
“
«Ұлттық диалогты бастау маңызды. Біздің елде әртүрлі күш бар. Конституцияға өзгерістер енгізу үшін комиссия құру қажет. Күшті демократиялық институттар – ел дамуының кепілі. Жаңа саяси жүйе бізге ең керегі», — деді сол кезде спикерлердің бірі ретінде сөз сөйлеген саясаттанушы Димаш Әлжанов.
Одан басқа баспасөз конференциясына белсенді Лейла Махмудова, журналист Әсем Жәпішева қатысты.
Декларация авторлары «тарихи сәт, ақиқат пен ояну сәті, еркін азаматтар жоғалған құқықтары мен бостандығын қайтаруы керек, мемлекет өмірдің барлық саласында тұрақты даму жолына түсуі керек» дейді. Мәтін мынадай сөздермен қорытындыланған: «Біз демократиялық, тәуелсіз және еркін елде өмір сүруіміз керек! Оян!».
Сол жылдың 29 шілдесінде азаматтық белсенді Әсия Төлесова Instagram-дағы парақшасында «Оян, Қазақстан» қозғалысынан шыққанын хабарлады.
Декларация авторлары «тарихи сәт, ақиқат пен ояну сәті, еркін азаматтар жоғалған құқықтары мен бостандығын қайтаруы керек, мемлекет өмірдің барлық саласында тұрақты даму жолына түсуі керек» дейді. Мәтін мынадай сөздермен қорытындыланған: «Біз демократиялық, тәуелсіз және еркін елде өмір сүруіміз керек! Оян!».
Сол жылдың 29 шілдесінде азаматтық белсенді Әсия Төлесова Instagram-дағы парақшасында «Оян, Қазақстан» қозғалысынан шыққанын хабарлады.
«Қыздар, жігіттер, мен бұдан былай Оян, Қазақстанда емеспін, сорри. Бұрынғыдай экологиялық, білім беру жобаларымен айналысамын. Қозғалысқа қатысты барлық сұрақты қозғалыстағыларға қойыңыздар», — деді Төлесова.
“
«Қыздар, жігіттер, мен бұдан былай Оян, Қазақстанда емеспін, сорри. Бұрынғыдай экологиялық, білім беру жобаларымен айналысамын. Қозғалысқа қатысты барлық сұрақты қозғалыстағыларға қойыңыздар», — деді Төлесова.
2020 жылдың 6 маусымына дейін Төлесова туралы хабар болмады. Алайда дәл осы күні Алматыда Жанболат Мамай ұйымдастырған заңсыз митинг болып, оған қатысқан Әсия Төлесова мен оны «қорғағысы келген жігітті күш құрылымдары ұстаған».Бұл туралы бірінші Ермұрат Бәпи хабарлады. Төлесова ұсталғанын оның әпкерсі — қоғам белсендісі Жанар Жандосова растады.
«Неге халыққа бейбіт митинг өткізуге рұқсат бермеске? Неге халықпен қақтығыс жасай беру керек? Бәрін ұстап, автозакқа сала бергені несі? Тікелей эфирден оған полицейлер жақындап, қолын ұстап жатқанын көрдім. Неге сасқаны? Бұйрық екені белгілі, бірақ жиын еркіндігі қайда? Айтпақшы, полицейлер оларды Жетісу аудандық ІІБ-ге жеткіземіз деп өтірік айтып, Медеу аудандық бөлімшеге алып кеткен. Бір ғана полицей өзін таныстырған, қалғандары міндетті болса да олай етпеген. Әсия Төлесова ұсталды, ұсталғандар көп. Бұл билік шаршатты», — деп жазды Жандосова Facebook желісіндегі парақшасында.
“
«Неге халыққа бейбіт митинг өткізуге рұқсат бермеске? Неге халықпен қақтығыс жасай беру керек? Бәрін ұстап, автозакқа сала бергені несі? Тікелей эфирден оған полицейлер жақындап, қолын ұстап жатқанын көрдім. Неге сасқаны? Бұйрық екені белгілі, бірақ жиын еркіндігі қайда? Айтпақшы, полицейлер оларды Жетісу аудандық ІІБ-ге жеткіземіз деп өтірік айтып, Медеу аудандық бөлімшеге алып кеткен. Бір ғана полицей өзін таныстырған, қалғандары міндетті болса да олай етпеген. Әсия Төлесова ұсталды, ұсталғандар көп. Бұл билік шаршатты», — деп жазды Жандосова Facebook желісіндегі парақшасында.
Алайда кейін Төлесова «қызметтін міндетін орындап жүрген полиция қызметкерлеріне қарсы зорлық-зомбылық жасағаны үшін» ұсталғаны анықталды. Алматы ҚП ресми хабарламасында Ә. Төлесованың заңсыз әрекеттеріне дәлел ретінде бейнежазбалар тіркелді. ҚР ҚК-нің 378 және 380-баптары бойынша соталды тергеу басталды. Бап жазасы — үш жылға дейін бас бостандығынан айыру.
8 маусымда күдікті Төлесова ҚПК-нің 128-бабының тәртібінде ұсталып, Алматы Полиция департаментінің уақытша ұстау изоляторына қамалды.
8 маусымда күдікті Төлесова ҚПК-нің 128-бабының тәртібінде ұсталып, Алматы Полиция департаментінің уақытша ұстау изоляторына қамалды.
Бірнеше қазақстандық бизнесмен Төлесоваға қатысты үкім шығару қарсаңында Мемлекет басшысына үндеу жасады. Өз хатында олар бірлік пен адамгершілік, жас қазақстандықтардың ұрпағы туралы айтып, «Әсия Төлесованың ісін жеке бақылауға алуды, ашық және адал сот процесін жүргізуді қамтамасыз етуді сұраймыз» деп өтініш білдірді.
Бизнесмендер өз үндеуін мынадай сөздермен аяқтады: «Әділдікке деген үміт — табысты және мықты қоғам құрудың іргетасы!». Хатқа Еркін Тәтішев, Ораз Жандосов, Болат Әбілов, Нұржан Бекшенов, Еркеш Шәкеев, Асылбек Қожахметовтер қол қойды.
12 тамызда Алматы қаласының Медеу аудандық сотында Төлесоваға қатысты сот үкімі шықты. Оған ҚР ҚК-нің 378-бабының 2-бөлігі "Билік өкілін көпшілік алдында қорлау» және ҚР ҚК-нің 380-бабының 1-бөлігі «Билік өкіліне қатысты күш қолдану» бойынша айып тағылды. Ашық процеске Төлесованың өзі, оның адвокаттары мен БАҚ өкілдері қатысты.
Бизнесмендер өз үндеуін мынадай сөздермен аяқтады: «Әділдікке деген үміт — табысты және мықты қоғам құрудың іргетасы!». Хатқа Еркін Тәтішев, Ораз Жандосов, Болат Әбілов, Нұржан Бекшенов, Еркеш Шәкеев, Асылбек Қожахметовтер қол қойды.
12 тамызда Алматы қаласының Медеу аудандық сотында Төлесоваға қатысты сот үкімі шықты. Оған ҚР ҚК-нің 378-бабының 2-бөлігі "Билік өкілін көпшілік алдында қорлау» және ҚР ҚК-нің 380-бабының 1-бөлігі «Билік өкіліне қатысты күш қолдану» бойынша айып тағылды. Ашық процеске Төлесованың өзі, оның адвокаттары мен БАҚ өкілдері қатысты.
«6 маусымда санитарлық-эпидемиологиялық шектеулер енгізу кезеңінде Төлесова санкцияланбаған митингіге қатысты. Осы уақытта полиция қызметкерлері лауазым міндеттерін атқарды және адамдар көп жиналатын орындарда оның алдын алу шараларын жүргізді. Олардың қызметіне кедергі жасай отырып, Төлесова өзін өте агрессив мәнерде ұстады, учаскелік инспектордың көмекшісінің басына және оң иығына әдейі соққы жасай бастады. Екінші полиция қызметкерінің фуражкасын қақты, үшінші жәбірленушіге оң иық пен арқа тұсына үш рет соққы жасады. Бұл ретте полиция қызметкерлеріне тіл тигізген», — деді Медеу аудандық сотының судьясы Тәкен Шәкіров.
“
«6 маусымда санитарлық-эпидемиологиялық шектеулер енгізу кезеңінде Төлесова санкцияланбаған митингіге қатысты. Осы уақытта полиция қызметкерлері лауазым міндеттерін атқарды және адамдар көп жиналатын орындарда оның алдын алу шараларын жүргізді. Олардың қызметіне кедергі жасай отырып, Төлесова өзін өте агрессив мәнерде ұстады, учаскелік инспектордың көмекшісінің басына және оң иығына әдейі соққы жасай бастады. Екінші полиция қызметкерінің фуражкасын қақты, үшінші жәбірленушіге оң иық пен арқа тұсына үш рет соққы жасады. Бұл ретте полиция қызметкерлеріне тіл тигізген», — деді Медеу аудандық сотының судьясы Тәкен Шәкіров.
Төлесоваға 1,6 жылға бас бостандығын шектеу жазасы тағайындалып, 20 АЕК мөлшерінде айыппұл салынды.
«Жаза тағайындау кезінде мен Төлесова алғаш рет қылмыстық жауапкершілікке тартылғанын, жәбірленушілерден кешірім сұрағанын, ауырлататын мән-жайлар анықталмағанын ескердім. Осыған байланысты, мен бас бостандығынан айырумен байланысты емес жаза тағайындауды әділ деп санадым. Төлесоваға көпшілік алдында қорлағаны үшін – 20 АЕК, зорлық-зомбылық көрсеткені үшін – бір жыл алты ай бас бостандығын шектеу жазасы тағайындалды. Осы баптың санкциясы бізде үш жылға дейін шектеу немесе бас бостандығынан айыруды көздейді», — деп түсіндірді судья.
“
«Жаза тағайындау кезінде мен Төлесова алғаш рет қылмыстық жауапкершілікке тартылғанын, жәбірленушілерден кешірім сұрағанын, ауырлататын мән-жайлар анықталмағанын ескердім. Осыған байланысты, мен бас бостандығынан айырумен байланысты емес жаза тағайындауды әділ деп санадым. Төлесоваға көпшілік алдында қорлағаны үшін – 20 АЕК, зорлық-зомбылық көрсеткені үшін – бір жыл алты ай бас бостандығын шектеу жазасы тағайындалды. Осы баптың санкциясы бізде үш жылға дейін шектеу немесе бас бостандығынан айыруды көздейді», — деп түсіндірді судья.
Сонымен бірге, ол бұл іс көпшілік алдында айыптау істеріне қатысты және жәбірленушілердің өтініш беруіне қарамастан тергеуге және сотта қаралуға жататынын атап өтті.
Ал 18 тамызда «Азаттық» басылымында Төлесованың сұхбаты жарияланды, ол онда изолятордағы өмірі, уайымы мен болашаққа жоспары туралы баяндаған. Төлесова журналиске полицейлерден кешірім сұраса да, өзін кінәлі деп санамағанын мәлімдеген. Әрекетін ол былай деп түсіндірген:
Ал 18 тамызда «Азаттық» басылымында Төлесованың сұхбаты жарияланды, ол онда изолятордағы өмірі, уайымы мен болашаққа жоспары туралы баяндаған. Төлесова журналиске полицейлерден кешірім сұраса да, өзін кінәлі деп санамағанын мәлімдеген. Әрекетін ол былай деп түсіндірген:
«Себебі мен абырой әпермейтін әрекет жасадым, сабырлы болмадым. Не үшін бұлай жасағанымды түсінемін. Өзімді ұстап, сабырлы болсам деймін. Мұндайға бармай-ақ өзгеріске қол жеткізуге болатынын көрсеткім келеді. Полицейлердің де әрекетін құптамаймын, олар маған қатысты ғана емес, митингіге шыққан жүздеген адамға қатысты заңсыздық жасады».
“
«Себебі мен абырой әпермейтін әрекет жасадым, сабырлы болмадым. Не үшін бұлай жасағанымды түсінемін. Өзімді ұстап, сабырлы болсам деймін. Мұндайға бармай-ақ өзгеріске қол жеткізуге болатынын көрсеткім келеді. Полицейлердің де әрекетін құптамаймын, олар маған қатысты ғана емес, митингіге шыққан жүздеген адамға қатысты заңсыздық жасады».
Жоспары туралы айтқан Төлесова қоғамдық іспен айналысуға тыйым жоғын жеткізді.
«Экологиялық жобаммен айналыса беремін. Ұсталуыма дейін әкімдікке петиция жолдағанбыз (ауаның ластануын Алматының басты проблемасы екенін мойындауды талап ету бойынша), онда 30 мың адамның қолы бар, осы бағытта жұмыс істейміз», — деді ол.
“
«Экологиялық жобаммен айналыса беремін. Ұсталуыма дейін әкімдікке петиция жолдағанбыз (ауаның ластануын Алматының басты проблемасы екенін мойындауды талап ету бойынша), онда 30 мың адамның қолы бар, осы бағытта жұмыс істейміз», — деді ол.
Алайда 18 желтоқсанда Әсия Төлесова «Прогресс» деген жаңа партия құру ниетін жариялады. Оның айтуынша, партияға «Қазақстан болашағына бей-жай қарамайтын нағыз адамдар кіреді». Партияны жақын уақытта тіркейміз деп те үміттеніп отыр екен. Бұдан кейін ол партия елдің барлық саяси оқиғасына қатысып, өңірлік, республикалық сайлауға да қатысады деп жоспарлап отыр. Партияны құрушы ретінде Әлия Жолболдина айтылады. Алғашқы съезд 2021 жылдың маусымында өтеді-мыс.
Анықтама: Әлия Жолболдина — кәсіпкер әйелдер клубын құрған. Жеке даму жөніндегі жаттықтырушы әрі кеңесші. Қазақстандағы отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы заң жобасын әзірлеу тобына кірген
Әсия Төлесова