N-ost

N-ost (Netzwerk für Osteuropa-Berichterstattung) — Берлинде орналасқан үкіметтік емес ұйым. Одақты жеті мүшеден тұратын басқарма басқарады. Берлиннің Кройцберг ауданында атқарушы директор Ханно Гундерт пен бірнеше редактор жұмыс істейтін одақтың штаб-пәтері орналасқан.

Nest 2006 жылы Шығыс Еуропада репортаж әзірлейтін және оларды неміс тілді БАҚ-қа ұсынатын корреспонденттер желісі ретінде құрылды.

Журналистер посткеңестік кеңістіктің өміріне үңіле отырып, мынадай қорытындыға келді: неміс газеттері шығаратын материалдар үстірт және көбінесе объективті емес. Содан кейін жергілікті авторларды ынтымақтастыққа шақыру идеясы пайда болды. Бастаманы төрт қаланың журналистері жасады: Калининград, Дондағы Ростов, Вильнюс және Венгрияның Пич қаласы. Корреспонденттердің саны тез өсіп, 2005 жылға қарай жемісті жұмыс үшін оларды бір шаңырақ астында біріктіру керек екені белгілі болды.

N-ost делдалдық қызметі өте жауыр: журналистер Берлин бюросына неміс тіліндегі мақалалары мен қысқа жаңалықтарын жібереді. Редакцияланғаннан кейін материалдар Германия, Швейцария, Австрияның жүзден астам газеті мен журналына жіберіледі. Сондай-ақ Ресей мен Қазақстанға ― неміс тілінде шығатын басылымдарға. Алушылар тізімінде «Frankfurter Allgemeine Zeitung», «Tagesspiegel» және «Financial Times Deutschland» сияқты аймақтық және орталық газеттер бар. Әдетте, кем дегенде бір, кейде бірнеше басылым шығыстағы әріптестерінің материалдарына қызығушылық танытып, оларды өз беттерінде басып шығарады. Авторлар қаламақы алады, ал n-ost қоғамы бұл соманың 10 пайызын алады.

Бүгінгі таңда ұйым құрылымына 500-ден астам журналист мен бұқаралық ақпарат құралдары кіреді. N-ost негізгі командасы 35 жоба менеджері мен редакторынан тұрады.

N-ost ― медиа және даму форумының және GIJN журналистік тергеудің жаһандық желісінің бөлігі саналатын FGJ неміс коммерциялық емес журналистика форумының тең құрылтайшысы.

Қоғам саяси шешімдер қабылдау процесін қамтамасыз ету үшін осындай сенімді ақпаратқа тәуелді екені нақтыланды, сондықтан N-ost манипуляцияға арналған жалған ақпараттың барлық түріне қарсы.

Одақ журналистердің біліктілігін арттыру үшін тренингтер, халықаралық журналистік жобалар ұйымдастырады және жыл сайынғы халықаралық журналистік конференция өткізеді.

N-ost журналистерге Шығыс Еуропадағы оңшыл радикализм мен антисемитизм тақырыбында ғылыми-зерттеу жұмыстарына гранттар, үздік репортаждар байқауы, мәдениет туралы Еуропалық интернет-портал және Шығыс Еуропадағы егде жастағы адамдар арасындағы кедейлік немесе еңбек нарығының жаһандануы сияқты тақырыптарға арналған бірқатар репортаж ұйымдастырады. 2008 жылғы мамырдан бастап N-ost eurotopics.net деген интернет-порталды бес тілде жүргізеді (неміс, француз, испан, ағылшын, поляк), онда Неміс федералды саяси білім беру агенттігінің (Bundeszentrale für politische Bildung) тапсырысы бойынша күнделікті баспасөз шолуы жарияланады. Eurotopics.net бес редактордан, корреспонденттер мен аудармашылар желісінен тұратын жеке редакция бар.

N-ost құрамына мына адамдар кіретін қамқоршылық кеңесінің қолдауына ие: Вернер Д’Инка («Frankfurter Allegemeine Zeitung» баспагері), Сабине Адлер («Deutschlandradio-Hauptstadtstudio» жетекшісі), Кристин Бёме («Jüdische Allgemeinen Zeitung» бас редакторы), Генрик Кауфольц («Politiken», Копенгаген), Хорст Пётткер (Дортмунд техникалық университетіндегі журналистика оқытушысы), Соня Марголина (публицист), Уве Ноймеркер («Еуропадағы өлтірілген еврейлерді еске алу мемориалының» жетекшісі), Томащ Дябровски (Берлиндегі поляк институтының директоры), Людмила Ракусанова (Аймақтық журналистика институтының басшысы, Прага), Маркус Хипп (BMW Stiftung Herbert Quandt қорының басқарушы директоры), Уве Лёйшнер (кәсіпкер).

Одақ серіктестері арасында:

• Netzwerk Recherche
• Medientandem поляк ұйымы
• Bálint György венгриялық журналистік академиясы
• испаниялық access! info ҮЕҰ
• Фридрих Эберт атындағы қор (Friedrich Ebert Stiftung)
• Роберт Бош атындағы қор (Robert Bosch Stiftung)
• Халықаралық қатынастар институты
• «BMW Foundation Herbert Quandt» қоры
• Неміс-чех болашақ қоры (Deutsch-Tschechischen Zukunftsfond)
• Альфред Тепфер атындағы қор (Alfred Toepfer Stiftung F. V. S.)
• Конрад Аденауэр атындағы қор (Konrad Adenauer Stiftung)
• Фридрих Науманн атындағы қор (Friedrich Naumann Stiftung für die Freiheit)
• Renovabis
• «Allianz Cultural Foundation» қоры
• Гёте-Институт

N-ost жұмысындағы басым салалар:

• Украинадағы журналистиканы қолдау
• Еуропалық қоғамдық салалар
• Феминизм және ЛГБТИК+
• Шетелдік есептілік
• (Dis) Ақпарат
• Журналистік тексеру
• Деректі фотография
• Климаттық журналистика
• Қудалау және отарсыздандыру
• Байланыс орнату

N-ost Украинада белсенді жұмыс істейді. Серіктестік қатынастар орнатылған ұйымдардың бірі ― Бұқаралық ақпарат институты (БАИ).

БАИ ― журналистік талдау орталығы. Институттың қызметі сөз бостандығын қорғау, украин журналистикасының дамуына ықпал ету, қоғамдық пікірді және бұқаралық сананың қалыптасуына байланысты басқа құбылыстарды зерттеу.

Бұқаралық ақпарат институтын 1995 жылдың қазан айында украин және шетелдік журналистер құрды. 2007 жылдың қыркүйегінде БАИ Халықаралық сөз бостандығын қорғау ұйымының (IFEX) мүшесі болды.

1997 жылы желтоқсанда БАИ Франция республикасының премьер-министрі жанындағы Адам құқықтарын қорғау жөніндегі Консультативтік комитеттің беделді сыйлығын алды.

2022 жылы БАИ USAID, OSCE, UNESCO, N-ost, UCBI-мен ынтымақтастықта болды. Есепте бюджет көрсетілмеген. Алайда 2014 жылы Институт донорлардан жыл сайын $ 500 мың, 2015−2017 жылдары ― жыл сайын шамамен $ 350 мың қаржы алғаны белгілі.

2023 жылы БАИ азиялық журналистерге, оның ішінде Динара Егеубаева ұсынған Орталық журналистеріне баспасөз турын ұйымдастырды. «Экскурсияны» Internews Network, «Шекарасыз репортерлер», UNESCO және басқа да халықаралық ұйымдар қолдады.

Бұқаралық ақпарат Институтының донорларына Чехия, Ұлыбритания және Нидерланды елшіліктері, Freedom House, Internews, «Ренессанс» ХҚ және басқалары кіреді.

Бастапқыда олар журналистер мен БАҚ мүдделерін қорғайтын ұйым ретінде құрылды. Бүгінгі таңда институттың негізгі бағыттарының бірі ― Ресей билігінің әрекеттерін беделін түсіру. Таратылатын ақпарат Украина тұрғындарына да, шетелдік аудиторияға да арналған.

Сондай-ақ институт ҰҚКҰ-мен бірлесіп жұмыс істейтін «Стратегиялық коммуникациялар және ақпараттық қауіпсіздік орталығымен» бірлесіп, жаңа пропагандистерді даярлау үшін әдістемелік құралдар дайындайды және Ресейге қарсы пропаганда жүргізу әдістерін оқыту үшін кадрлар даярлайды.

N-ost Орталық Азияда мынадай ҮЕҰ мен БАҚ-тармен әріптестікте:

• Kok.team (Қазақстан) ― ЛГБТ-қауымдастықты құруды мақсат тұтатын ресурс.
  
• Kloop.kg (Қырғызстан) ― Қырғызстанда «сапалы журналистикамен және білім берумен» айналысатын медиа-ұйым
  
• Kyrgyz Indigo (Қырғызстан) ― ЛГБТ+ ұйым, Орталық Азиядағы ең ірілерінің бірі.
  
• Labrys (Қырғызстан) ― «Орталық Азиядағы ЛГБТ-адамдарға қатысты әділетсіздікке, қатыгездікке және жеккөрушілікке» бей-жай қарамайтын ЛГБТ адамдары мен олардың одақтастарының қоғамдық бірлестігі.
  
• MediaNet (Қазақстан) ― халықаралық журналистика орталығы.
  
• Asia Plus (Тәжікстан) ― Тәжікстан республикасындағы тәуелсіз медиа-топ. Бір брендте жұмыс істейтін үш компанияның басын қосады: Ақпарат агенттігі, Баспа үйі және Телерадиокомпания.
  
• Vlast.kz (Қазақстан) ― интернет-журнал.
  
• Anhor.uz (Өзбекстан) ― Өзбекстанның ақпараттық-сараптамалық жаңалықтар сайты.
  
  

N-ost сайтында Қазақстандағы оқиғаларды жариялайтын және ҚР бойынша талдау жасайтын сарапшылардың тізімі көрсетілген. 21 сарапшының ішінде ― Қазақстаннан бір ғана журналист, оның өзі Айгерім Төлеуханова. N-ost-тің Қазақстан бойынша сарапшылар деп аталған қалған өкілдері Қазақстанға қатысы жоқ Берлин, Мәскеу, Киев, Бонн, Вена қалаларында тұрады.

2021 жылғы 28 сәуірде N-ost Unit-пен (Қырғызстандағы ЛГБТ қауымдастығының үнін шығармайтындар туралы фотожоба) бірлесіп Шығыс Еуропа және Орталық Азия елдерінен журналистерді қолдау және тағылымдамадан өткізу бағдарламасы шеңберінде іс-шаралар өткізді. Қатысушылар арасында Қазақстаннан келген «Феминита» қозғалысының негізін қалаушы Жанар Секербаева да қатысты.

2022 жылғы 24−28 қазанда Алматыда өткен «Климаттық журналистика: Климаттық дағдарыстың себептері, жолдары мен шешімдері туралы ақпараттандыру» семинары өтті.

2022 жылдың желтоқсанында Берлинде «Журналистиканы отарсыздандыру» атты төрт күндік семинар өтті, онда «орыс отаршылдығының көріністерімен» күресуге қабілетті медиа-жобалар жиналды.

9 елден келген 19 қатысушы өз жұмыстарын шақырылған спикерлермен бірге ұсынды, олардың әрқайсында «әртүрлі отаршылдық оқиғаларға ерекше көзқарас» болды, топ медиа өнімдерді талдап, отарсыздандыру тәсілдері мен қозғалыстарына назар аударды. Семинар соңында қатысушылар тарихын таныстырып, контент өндіруге шағын гранттар алды.

Бұл жобаның басты ерекшелігі ― біз отаршылдықсыз ойлаумен айналысатын немесе айналысуды жоспарлап отырған және оны іс жүзінде қолданатын журналистер, зерттеушілер мен белсенділерді қамтитын өте алуан түрлі топ құра алдық. Қатысушылардың қатысу деңгейі мен жоғары қызығушылығы жобаның және оның тақырыбының өзекті екендігінің және болашақ трансшекаралық ынтымақтастықта іске асырылуы мүмкін екендігінің дәлелі болды. Жоба JX Fund (Қуғындағы еуропалық журналистика қоры) компаниясымен бірлесіп әзірленді.

Семинарға Қазақстаннан «Оян, Қазақстан!» белсендісі Әсем Жәпішева қатысты. Ол нәтижесінде бірнеше материал жасады: «Гомофобия отаршылдықтың өнімі бола ала ма», «КСРО неге халықтарды Қазақстанға жаппай жер аударды» және «Қазақстанды орыстандыру тарихы».

N-ost Unit жобасы арқылы Орталық Азияда белсенді жұмыс жүргізуде. Семинарлар, дәрістер мен тренингтер тұрақты түрде өтеді. Тіпті «сөйлесу үшін» жауыр кездесулер ұйымдастырылады. Мысалы, Орталық Азия елдеріндегі квир-қоғамдастық, белсенді және журналистік қызмет туралы. Мұндай іс-шаралардың жиі келетін қонақтары әлеуметтік желі арқылы танымал қазақстандықтар Анатолий Черноусов пен Салтанат Шошанова.

Unit-тегілер квир-қоғамдастықты отарлау призмасы арқылы қарастырғанды ұнатады. Осы тұрғыдағы тақырыптарды Айсана Әшім мен Зарина Мұқанова талқылайды.

N-ost өз сайтында гранттар туралы ақпаратты немесе қаржылық есептерді жарияламайды. Бұл неміс ҮЕҰ қандай қаржыландыру көлемін және қандай жобаларға жұмсайтынын айту қиын. Ашық ақпараттағы мәліметтер бойынша, бір гранттың мөлшері 8−10 мың доллар аралығында болуы мүмкін.