Марғұлан Боранбай

Боранбаев Марғұлан Сәтбайұлы 1972 жылдың 12 қазанында Қарағандыда туған. Ұлы мен қызы бар.

Өзін қоғам белсендісі, ұлтшыл-патриот деп таныстырады (ультраоңшыл).

1994 жылы ол кісі өлтіру, тонау, атыс қаруын алып жүру және сақтау үшін 15 жылға бас бостандығынан айырылған. Үкім мәтіні әлі күнге жасырын қалып отыр, бірақ қолда бар ақпаратқа сәйкес, қылмыстарды топ болып жасаған. Қылмыскерлер жүргізушіден көлігін тартып алып, оны өлтіріп, қылмысты жасыру үшін мәйітті өртеп жіберген. Марғұлан Боранбай туберкулез колониясынан 10 жылдан кейін мерзімінен бұрын шартты түрде босатылды. Сұхбаттарының бірінде ол жасаған қылмысын «төбелес» және «абайсызда болған өлім» деп еске алды.

«Контейнерлік тасымалдау» ЖШС директоры, директорлар кеңесінің мүшесі болды (2018 жылдың мамыр айынан бастап қызметі тоқтатылған деп танылды), компания көлік-экспедициялық қызметтер көрсетті, 2010 жылы тіркелген, сол сәттен бастап 2016 жылға дейін 4,2 млн тг төленіп, артынша қызметі тоқтатылған. Компанияның екі атқару өндірісі бойынша 4 млн теңге сомасында берешегі бар. ЖШС-дағы қызметі барысында ол 2015 жылы БАҚ-та теміржол тасымалы бойынша сарапшы ретінде, әлеуметтік желілерде, негізінен жазбалары Twitter-де жарияланып тұрды.

2017 жылдың ақпан айында ол Ресейге қарсы карикатуралары бар посттарының арқасында танымал бола бастады, дүниетанымы мен сыни материалдарды жазу қабілеті 2017 жылдың қазан айында танымалдықтың шыңына шығарды.

2017 жылдың қараша айының соңында Talap кездесуіне шақырылды. Мұнда ол абайсызда кісі өлтіргені үшін соттылығы туралы, сондай-ақ негізгі қызметі — IT-маман Искандермен бірге жүргізген боттар фабрикасы туралы болғанын айтып берді. Ол ақпараттық кеңістікті ресейлік шабуылдардан қорғау үшін Фейсбук-те боттар фабрикасы тұжырымдамасын ұсынды.2018 жылғы ақпанда ашаршылық, қазақстандық патриотизм, КСРО агрессиясы және ЕАЭО-дан шығу тақырыбында материалдарын белсенді түрде жариялай бастады. Сұхбаттардың бірінде ол Ғалым Байтұқ басқаратын «Республика. Өңір. Даму» қорымен ашаршылық тақырыбы бойынша әріптестікте екенін айтты.

2018 жылдың 31 мамырында Bnews.kz сайтында «У каждой казахской семьи есть история, связанная с голодом» (5823 қаралым) деген тақырыппен сұхбаты жарияланды. Осыдан кейін сепаратизмге қарсы күрес деген желеумен Боранбайдың Ресейге, КСРО-ға және Георгий жолақтарына жанашыр болған ҚР азаматтарын көпшілік алдында қорлау бойынша белсенді жұмысы басталды. Бұл әрекеті Facebook арқылы онлайн-режимде де, сондай-ақ видеотрансляциялармен және құрбандарға сапарлары оффлайн режимінде де жүргізілді. Қазақстандық Ұлттық патриоттар қоғамымен белсенді қарым-қатынаста болды, Jas Qazaqstan жақтастарын қолдады.

Боранбай жүргізген ақпараттық шабуылдың негізгі тактикасы — Қазақстанға қарсы немесе шовинистік мәлімдемелердің принтскриндерін жасап алып, содан кейін мәлімдеменің авторын қудалау, кей жағдайларда ойдан шығарылған принтскриндер пайдаланылғанын айта кету керек. Пікірлерде шын адамдар да, бот-аккаунттар да, «ұлттық патриоттар» да, «ватниктер» де жүреді, содан кейін пікіршілер орыс тілділерді қырып-жоюға немесе қазіргі билікті сынға алуға шақыратын дискурс ұйымдастырады.

Боранбай жақтастар тобымен бірге өз қарсыластарының дербес деректерін, олардың мекенжайлары мен жұмыс орындарын тауып, арнайы барып, «маңызды әңгімелер» жүргізген бірнеше жағдай белгілі.

Мәселен, Алматы тұрғыны Қайрат Байгереев (қазіргі уақытта Грузияда тұрады) соққыға жығылды, оны ұрып-соғу сәті түсірілген видеоны Боранбай өзінің парақшасында жариялады. Болған оқиғадан кейін Байгереев ауруханаға түсті.

Боранбай Әлжан Ысмағұловты да «сөйлесуге» шақырған. Бірақ Боранбайдың айтуынша, ол пәтерден «шыққысы келмеген».

Алматылық Юлия Дорошенко да мұндай «әңгіме» құрбаны болуы мүмкін еді, оның жұмыс орны Боранбайдың парақшасында жарияланған.

Марғұлан Боранбай Алматыдағы қоғамдық тамақтану орындарының біріне келіп, сонда жұмыс істейтін шансон орындаушысы Алямен «сөйлесуге» әрекет жасаған. Алайда бұл әрекеті сәтсіз болды. Аляның Facebook-тегі достары Боранбай мекеме есігінен масқараланып шыққанын жазды. Боранбайдың өзі бұл фактіні әлеуметтік желілерде жарияламауды жөн көрді.

2017 жылғы 17 желтоқсанда Марғұлан Боранбай Facebook-парақшасында желіде арандатумен кәсіби түрде айналысатын украиналықтардың әдістемесін жеке жазбамен жариялап, оларды «әріптестер» деп атады. Жарияланымда егер түрлі ұлт пен көзқарастағы адамдар бір-біріне жеткілікті түрде радикал болмаса, белгілі бір ұлт адамдарының жалған аккаунттарын жасап, басқа ұлт адамдарын осы басқа аттармен қорлау керегі жазылған. Оның айтуынша, ол осы әдістемеге аса риза болған. Боранбай бастаған адамдар тобы бұл әдісті үнемі қолданады, осылайша ұлтаралық араздықты қоздырады деуге болады.

Қарағандыда 2019 жылдың 1 қаңтарында атышулы кісі өлтіру оқиғасынан кейін Боранбайдың жақтасы Мейрам Қанапиянов ҚР қалаларындағы армян мейрамханалары мен өзге де мекемелерінің тізімі жарияланды. Ол қолданушыларынан тұратын қалаларындағы мекемелерді бұл тізімге қосуды өтінді. Бұл бастамасы «тәртіпсіздікке шақыру» ретінде қабылданып, ақырында солай болып шықты.

Бір топ адам «Оң. Правые» тіркелмеген партиясын құрды. Ашық интернет бетіндегі суреттерге, видеоларға және өтініштерге қарағанда топтың атауы, бағдарламасы, туы және символдары бар, видеоүндеу жазатын студиясы бары да анықталды. Өңірлерде филиалдарын құруды жоспарлаған немесе құрып қойған, халықтан ақша жинауды ұйымдастырып, кездесулерді жиі ұйымдастырып отырады. Германияның нацистік партиясы символдарын көп қолданып, жазалаушы фашистерді мақтауынан бұл партия ультраоңшыл ғана емес, сонымен қатар неонационализмді насихаттайтынын айтуға болады.

2018 жылдың желтоқсан айында «Время» газетінде Марғұлан Боранбай мен қызылордалық блогер Еркін Сәрсенбаевтың арасында «жекпе-жек» болмай қалғаны туралы мақала шықты. Бәрі де Боранбайдың Алматыдағы 28 гвардияшыл-панфиловшылар атындағы саябағының атауын өзгерту ұсынысынан басталған.

Содан кейін Сәрсенбаев өз парақшасында былай деп жазды:

Боранбай Қызылордаға келді, бірақ «жекпе-жек» болмады. Біз жоспарлаған «күрес» орнында әкімдік пен полиция өкілдері болды. Оқиға қызылордалық кафелердің бірінде тараптардың әңгімелесуімен аяқталды.

Соңы қылмыстық іске әкеп соққан ең атышулы қақтығыс «Мейірім» ерікті қоғамы» қорының заңгері Юрий Юринмен байланысты.

2018 жылдың 18 желтоқсанында Марғұлан Боранбайдың аккаунтында тоғыз жыл бұрын жаңалықтар сайттарының бірінде қалдырылған пікірдің скриншоты пайда болды. «Гость_Lyuc» лақапатымен жазылған пікір авторы 1986 жылғы желтоқсан оқиғаларына қатысқанын және алаңдағы митингіге «лайықты тойтарыс бергенін» жазды. Пайдаланушылар екіұшты пікірдің авторы Юрий Юрин деген қорытындыға келді.

19 желтоқсанда белсенділер тобы Қордың кеңсесіне келіп, түсінік талап етті. Барлық әрекеті камераға түсіріліп, Facebook-те тікелей эфирде көрсетілді.

Қор қызметкері Юрий Юрин 1986 жылғы желтоқсан оқиғаларына қатыспағанын мәлімдеп, жауап қатты. Қор басшысы Аружан Саин бұл оқиғаларға түсініктеме берді:

Саин «Юрий Владимировичке қатысы жоқ қор ісі бойынша жала жабу, іскерлік абыройды қорғау және өзге де мәселе бойынша арыз түсіретінін» мәлімдеді.

Содан кейін Юриннің өзі Facebook-те тікелей эфирде былай деді:

2020 жылдың қазан айында полиция Марғұлан Боранбайды араздықты қоздырды және билікті басып алуға шақырды деген күдікпен ұстағаны белгілі болды.

Адвокат Әнуар Байдар Фейсбук-те Марғұлан Боранбайға қатысты қылмыстық іс тапсырыстық сипатта екенін мәлімдеді.

Көп ұзамай сот Боранбайға қатысты үйқамақ бұлтартпау шарасын таңдады.

Әлеуметтік желілерде адвокат Әнуар Байдардың белсенділігін атап өткен жөн. Көбіне ол жарияланымдарында заң терминологиясына қатысы жоқ тұжырымдарды қолданады. Мысалы, «Алматы қаласы полиция департаментінде қазақфоб шовинистер жүр» деп жазады. Немесе Боранбайға тағылып отырған айыпты соғыс уақытының жағдайына теңейді:

Адвокаттың айтуынша, 2021 жылдың 28 қаңтарында Марғұлан Боранбайды Алматы тергеу соты тұтқындаған.

2021 жылдың 16 ақпанында Марғұлан Боранбайды қолдау тобы былай деп хабар таратты:

Боранбайды қолдау тобының белсенді мүшесі Эльмар Хусаинов Facebook-парақшасында Юрий Юрин мен Аружан Саинға қарсы шабуылдарды жалғастырып жатыр.

Боранбайды Украинадағы Ермек Нарымбай да қолдайды, ол 2021 жылдың 10 ақпанында өз парақшасында Боранбай ісі бойынша сараптама мен мына мазмұндағы жазбасын жариялады:

Сараптамада Боранбайдың айтқан сөздеріне талдау жасалған. Сондай-ақ, онда былай делінген:

Сарапшылар талдаған фотода бейнеленгендердің бірі — Данат Намазбай. Қолда бар ақпарат бойынша, қазіргі уақытта оны құқық қорғау органдары ұстаған. Сонымен қатар, ұзақ уақыт бойы әлеуметтік желілерде ұлтшылдық сипаттағы посттар жазып, «ватниктерді» жоюға шақырған Мейрам Қанапиянов (ҚР СІМ-нің бұрынғы қызметкері) та ұсталған.

Марғұлан Боранбайды босатуды партияның бұрынғы мүшесі Серікжан Мәмбеталин талап етіп жатыр. Саясаттанушы Ислам Кураев та болып жатқан жағдайға өз бағасын беріп, былай деп мәлімдеді: