Қаз Рус
Қаз
Рус
Исаева Ботагөз

Исаева Ботагөз

Жалпы мәлімет

Исаева Ботагөз 1966 жылдың 7 қазанында Қарағанды қаласында дүниеге келген. Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің филология факультетін бітірген. Мұғалім болып жұмыс істеген. Қазақстаннан кетер алдында Алматы қаласында тұрған.

Исаева сондай-ақ Ботагөз Зарыңқызы, Ботагөз Арханқызы, Ботагөз Тайшыбаева және Ботагөз Зарықанқызы есімдерімен де танымал.

Өзара арыздасқан

Ботагөз Исаеваның даңқы 2015 жылдың сәуірінде шықты. Сол кезде Ғалым Ақелеуов бастаған бір топ азаматтық белсенді Алматы қаласының әкімі Ахметжан Есімовке хат жолдады. 20 адам қол қойған хатта белсенділер 9 мамыр – Жеңіс күні қарсаңында мектептерде Георгий ленталарын таратуға тыйым салуды сұрады. Бұл ленталар Ресей империясы мен Кеңес Одағының әскери символы болып саналады.

Белсенді Ботагөз Зарықанқызының айтуынша, Қазақстанда қара-сары түсті ленталарды тағу орынсыз, себебі олар «патшалық Ресей кезіндегі отарлау ісіне ерекше үлес қосқандарға» берілген және Украина шығысындағы ресейшіл сепаратистер тарабынан қолданылған.
“
«Оның орнына қазақстандықтарға елдің туымен үндес көгілдір түсті ленталарды тарату керек», – деп мәлімдеді белсенді.
2015 жылдың желтоқсанында құқық қорғау органдары Ботагөз Исаеваның үйіне тінту жүргізіп, компьютерлер, дискілер және тергеу үшін маңызды өзге де ақпарат тасымалдаушыларды тәркіледі. Құқық қорғаушылардың мұндай қызығушылық танытуына Исаеваға қатысты «ұлтаралық алауыздықты қоздырды» деген айыппен қылмыстық іс қозғалуы себеп болды.

Жедел-тергеу шараларын жүргізу туралы прокурорлық қаулыда Исаеваға қатысты кешенді тексеру жүргізілгені және арнайы сараптамалар тағайындалғаны көрсетілген. Бұл сараптамалар оның айтқан сөздерінде қылмыстық құрам бар екенін толық растаған.
“
«Бұл қылмыстық істің әрі қарай дамуы, әртүрлі көзқарастар тұрғысынан маңызды көрсеткіш болып, келесі жылы күтілуі мүмкін. Ал әзірге кейбір ерекше басылымдардың (соның ішінде АҚШ Мемлекеттік департаменті қаржыландыратын басылымдар) беттерінде екі түрлі қарама-қайшы хабарламалар жарияланды. Бір жағынан, "тоталитарлық билік" ешнәрседен кінәсі жоқ "қарапайым мұғалімді" қорқытуға тырысуда деп көрсетілсе, екінші жағынан, күдікті – "батыл белсенді" және "ымырасыз күрескер" ретінде сипатталған. Бірақ "күрес" тақырыбы нақты айтылмай, қоғамдық белсенділіктің мәні де ашылмаған күйінде қалды», — деп жазды БАҚ.
Сол уақытта белгілі болғандай, Исаева 1986 жылдың желтоқсанында, үшінші курс студенті болып жүріп, Республика ОК-дағы кадрлық ауыс-түйістерге байланысты болған көше қақтығыстарына тікелей қатысқан. Ботагөз Зарықанқызының өз естеліктеріне сүйенсек, бұл оқиғалардың нәтижесі ретінде оның пальтосы жыртылған жеңі және одан кейін КПСС-ке мүшелікке қабылданудан демонстративті түрде бас тартуы болған. Содан бері Исаева өзін шынайы «Желтоқсан оқиғасының қатысушысы» және «халыққа қарсы диктатурамен күресуші» санайды.
“
«Айтпақшы, тәуелсіздік жылдары жас түлек "желтоқсандықтардың" өзін "тазалар" мен "тазалар емес" деп бөліп көрді (әркімнің "азаттық күресіне" қосқан үлесіне қарай). Бірақ бұл әрекетінің нәтижесіз екенін және сансыз "желтоқсандық" үйірмелер мен бірлестіктер мүшелерінің ашық қарсылығын байқаған соң, ол біраз уақыт қоғамдық белсенділіктен шет қалды.

Ботагөз-ханымның нағыз "жұлдызды сәті" (сол уақытта ол Алматыға біржола орныққан еді) әртүрлі заманауи технологиялар, соның ішінде интернет дамыған кезеңмен тұспа-тұс келді. Шексіз виртуалды кеңістікті зерттеу уақыт өте келе тұрақты әуестікке айналып, басқа дүниелік қуаныштарды екінші орынға ығыстырды. Дегенмен бұл хобби өте ерекше сипатқа ие еді – ол барлық әлеуметтік желілерде, форумдарда және жаңалық сайттарында тіркеліп, республикадағы қоғамдық-саяси өмірге белсенді әрі қызу пікірлер қалдырумен, кейде оқиғаларды өз талғамына сай түсіндірумен, немесе өз көзқарасымен келіспеген қолданушылармен пікірталастарға, дәлірек айтқанда, "айтыстарға" қатысумен танымал болды. Айтқандай, Исаева өз ұстанымын тек "патриоттық" деп жариялағанымен, оған "ұлтшылдық" деген қосымша сөз тіркеп қойған», — деп жазды дереккөздер.
Уақыт өте келе, әртүрлі қарсыластардың саны жеткілікті дәрежеге жетті, олардың көпшілігі виртуалды кеңістіктегі "айтысу" шеберлігі бойынша Исаевадан кем түспейтін. Осылайша, әдеті бойынша "ақпараттық алаңды" тез арада тазарту қажеттілігі туындады. Нәтижесінде, алдымен түрлі сайт әкімшілігіне виртуалды шағымдар пайда бола бастады, ал кейінірек Исаева құқық қорғау органдарына нақты арыздар жазып, "сепаратистерге", "шовинистерге" немесе "Отан сатқындарына" қарсы дереу шара қолдануды талап еткен.

Исаева белгілі бір БАҚ-та танымал бола бастады және үнемі сұхбат беріп жүрді.
“
«Мен – әдетте айтылатындай тыныш қана жүрген кеңестік мұғаліммін. Оппозиционерлер туралы бір жерде естідім, бір жерде өзім билікті сынадым, кейде қолдадым – жалпы, қарапайым азаматпын... Мен Ресей үкіметіне теріс көзқарастамын. Бұл бақытсыз халыққа басшылары жолы болмайды деп ойлаймын. Қазіргі Путин жасап жатқан әрекеттер – бұл анық антинародтық саясат. Ресей билігі өз халқына зиян келтіріп қана қоймай, – маған ұнамайтыны – Қазақстанның саясатына араласады... Қазақстан билігіне де теріс қараймын... Көп адам мені елдің арнайы қызметтерімен байланыста деп айыптайды. Бірақ мен тек заң бойынша міндетті болғанымды ғана істеймін: тергеуге шақырады – барамын, түсініктеме жазуды талап етеді – жазамын... Бұрын мен оппозицияны қолдайтынмын. Бірақ қазір, менің ойымша, оппозиция жоқ – өйткені ондай адамдар жоқ емес, оларды жай ғана "басып тастайды". Оның үстіне бір нәрсені түсіндім: біздің "оппозиционерлерді" сепаратистер мен мемлекеттің аумақтық тұтастығына қауіп қызықтырмайды. Оларды тек билік үшін күрес қызықтырады...», — деп мәлімдеген еді белсенді Исаева.
Уақыт өте келе Ботагөз Исаеваның айналасында өзін блогерлер санатына жатқызатын, әлдеқайда кәсіби айыптаушылардан тұратын қолдаушылар тобы пайда болды. Олардың берген бірнеше арызы сотқа дейін жеткен еді.

Алайда соңғы жағдайда, Ермек Тайшыбеков деген белсенді әрі даулы интернет қолданушысына қатысты, кері айыптау өтініші туындады. Тайшыбеков Исаеваны ұлтаралық және конфессияаралық өшпенділікті қоздыруға, жалған ақпарат таратуға, тіпті Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күшпен өзгертуге шақырды деп айыптады. Дәл осы мәлімдеме кейіннен Ботагөз Исаеваға қатысты қозғалған қылмыстық істің негізіне айналды.

Айтпақшы, Георгий лентасын қолдаушылар да жауап ретінде қол жинауды ұйымдастырды. Премьер-министр Мәсімовтің атына жолданған үндеуге 9 мамырға дейін мыңнан астам адам қол қойды. Үндеу авторлары георгий лентасы «өткен ғасырдың ең сұрапыл соғысындағы Жеңістің қандай бағамен келгенін еске салып, жаңа ұрпаққа біздің кімнің мұрагері екенімізді, кіммен мақтану керегін, кімді ұмытпау керегін көрсетеді» деп атап өтті.

Қоғам белсенділері бұл символдың Қазақстанда кеңінен қолданылуы «Ұлы Отан соғысының тарихын бұрмалауға және қазақстандық қоғамға іріткі салуға бағытталған әрекеттерге қарсы жауап» екенін айтты.

Хат авторлары Кәрім Мәсімовтен «Ұлы Жеңістің қасиетті есімін қорлауға, қоғамда алауыздық пен қарама-қайшылықты қоздыруға жол бермеу шараларын қабылдауды» сұрап, оған сәуір айындағы Кеңес Одағының Батыры Иван Панфиловтың немересі, 67 жастағы Айгүл Байқадамованың соққыға жығылғаны туралы оқиғаны еске салды. БАҚ пен әлеуметтік желілерде бұл әйелдің жарақат алуына интернет-дискуссияларда георгий ленталарын қолдану туралы қарсыластарының ықтимал қатысы бар деген болжам айтылды. Байқадамова Facebook-тегі парақшасында Жеңістің рәміздерін алмастыруға және Ұлы Отан соғысының тарихын қайта жазуға талпыныстарды «қасиеттіге қол сұғу» және «дүрліктіріп, арзан атақ жинауға ұмтылу» деп атады.

Белсендінің мүмкіндіктері

Бірнеше жылдан кейін Ботагөз Исаева Азаматтық қоғам коалициясын (АҚК) және «Дөңгелек Үстел» (ДҮ) қозғалысын құрды.
“
«Дөңгелек Үстел – азаматтық қоғамның түрлі топтары үшін ортақ міндеттерді анықтау алаңы… Азаматтық қоғам коалициясын құру Қазақстанда саны мен сапасы жағынан өсіп келе жатқан азаматтық қоғамның дамуының заңды жалғасы болды. 2019 жылғы президент сайлауы мен оның нәтижесі қазақ қоғамында азаматтық сананың өсуіне катализатор болды. Алданған азаматтар ашуланды, түңілді, ал ең белсенділері Ақорданың билікті сақтау үшін кез келген алаяқтық схеманы қолданатынын түсінді. Демек, күресу керек», — деп түсіндірді Исаева DAT газетіне берген сұхбатында.
Оның айтуынша, 2020 жылдың сәуірінде, Мәжіліске кезекті сайлау жарияланудан жарты жыл бұрын, елдегі жағдайларға бей-жай қарамайтын, белсенді азаматтық ұстанымы бар адамдардың алғашқы кездесуі өтті. Шетелде жүрген бірнеше Қазақстан азаматы «Дөңгелек үстел» онлайн-форматында АҚК құруды бастамашылық етті.

Сонымен бірге, Исаеваның айтуынша, АҚК – ешқандай ұйым емес. Онда басшылар жоқ, тек Исаеваның өзі үйлестіруші ретінде әрекет етеді. «Дөңгелек Үстелге» қатысушылардың барлығы тең құқықтар мен дауысқа ие.
“
«Айтайын дегенім, біз жақында шын мәнінде «көрінетін боламыз», әзірше азаматтық белсенділерімізді сақтап жүрміз. Олар өз өңірлерінде жергілікті тұрғындармен тынымсыз жұмыс істеп жатыр, себебі Қазақстан – тек Астана мен Алматы емес. Ең ауыр жағдай ауылдар мен өңірлерде, және ең енжар халық та сол жерлерде», – деді Ботагөз Исаева.
Оның айтуынша, қаңтардағы Мәжіліс сайлауына дейін АҚК-нің «қалай және кімге дауыс беру керек» немесе сайлауға бойкот жариялау туралы «біртұтас пікірге» келу мақсаты болмаған. Бірақ сонымен қатар, ұйым сайлауға дайындалып, ең алдымен бірлескен іс-қимыл туралы меморандум негізінде Жалпыұлттық социал-демократиялық партиясымен (ЖСДП) келісуге тырысты және солар арқылы кем дегенде мәслихаттарға өтуге талпынды.
“
«Сайлауға өзіміз қатысу мүмкіндігін ала алмаған соң, халыққа дауыс берудің екі нұсқасын ұсынып, оны әлеуметтік желілерде белсенді түрде қорғауға шешім қабылдадық.

Екіншіден, АҚК Фатима Жандосованың басшылығымен Қазақстанның ұлттық бақылаушылар желісін ұйымдастыруға ықпал етті. Ол тәуелсіз бақылаумен айналысатын ҮЕҰ-лардың басым бөлігін және өздерінің депутаттық кандидаттар тізімдерін ұсынуға мүмкіндік алған партиялардың бақылаушыларын біріктіре алды. Бақылаушыларды оқыту бойынша сәтті процесс ұйымдастырылды, сайлау учаскелері бөлінді. Сондай-ақ Беларусьтегі тәуелсіз бақылаушылардың арнайы мобильді қосымшалар түріндегі практикалық тәжірибесі мен техникалық құралдары қолданылды. Сайлау аяқталғаннан кейін біз орыс және ағылшын тілдерінде егжей-тегжейлі жинақталған есеп дайындап, оны ЕҚЫҰ-ға, АҚШ, Германия және Франция елшіліктеріне жібердік», – деді Исаева сұхбатында.
Ол «қазіргі уақытта билік өкілдерінің Конституцияны, заңдарды, азаматтардың құқықтарын және халықаралық сайлау өткізу нормаларын өрескел бұзғанын айғақтайтын үш «қылмыс туралы мәлімдеме» дайындап, Еуропарламентке жіберілетінін» атап өтті.

Исаева АҚК-нің Қазақстандағы барлық оқиғаларға белсенді түрде жауап беріп, өз бағасын беретінін айтты. Оның қатысушылары митингілерге, пикеттерге, қол жинау және үндеу ұйымдастыру іс-шараларына белсенді қатысу туралы шешім қабылдауда.
“
«Ерекше тақырып – санкциялық тізімге енгізілетін кандидаттарды талқылау және тиісті дәлелдер базасын жинау. Сондай-ақ бірнеше отырыс жер мәселесіне арналды», — деді Исаева.
Ол «елден алыста жүрсе де, халықтың тынысы мен ойларын білгісі келіп», WhatsApp пен Telegram-дағы «наразылық көңіл-күйі шоғырланған» көптеген топтарға қатысатынын мойындады.
“
«Адамдар шетелде өздерін қолдайтын, АҚШ Конгресі мен Еуропарламентте қылмыстық режимді әшкерелеу бойынша үлкен жұмыс атқарып жатқан азаматтар бар екенін білгенде, бұл оларға шабыт береді және елдегі жағдайды өзгертуге деген сенім ұялатады. Сонымен қатар, мен оларға әртүрлі дереккөздерге сілтемелер жіберіп, түсініктеме беремін, бағыт-бағдар көрсетемін. Ал АҚК-де біз әрқайсысы өз аудиториясымен жұмыс істейтін қоғамдық пікір көшбасшыларын біріктірдік», — деп түсіндірді Исаева оппозициялық қозғалыстағы рөлін.
Ол «азаматтық белсенділермен жұмыс істей бастағанда, мүлде жаңа адамдардың, негізінен 50 жастан аспаған жандардың пайда болғанын байқадық» деп атап өтті. Бұл – «жалындаған көзқарасы» бар, өзгерістерді қатты қалайтын, бірақ оппозициялық қозғалыстың өткенін және Назарбаевпен ашық қақтығысқа түскен белгілі тұлғаларды білмейтін адамдар. Назарбаевтың қолында әлі де Қазақстандағы билік шоғырланған.

Сондай-ақ, ол «АҚШ Конгресіндегі лоббисттің көмегімен әрекет ету» ― бұл «Дөңгелек үстелдің» бастамасы екенін айтты. Оның қатысушыларының «АҚШ-та және Конгрестің өзінде де маңызды байланыстары бар», сол арқылы олар өз идеяларын жүзеге асырғысы келеді.
“
«Әрине, бұл – ҚР-ның бұрынғы премьер-министрі Әкежан Мажановичтің зор беделі. Өткен жылы АҚК АҚШ Конгресіне Қазақстаннан капиталды Батыс елдеріне, атап айтқанда АҚШ-қа шығару арқылы байыған клептократтарға ерекше назар аударып, оларды санкциялық тізімге енгізуді сұрап, хат жолдады. Біздің өтінішіміз қарауға қабылданды. Еуропарламенттің 2021 жылғы 11 ақпандағы Қарары қабылданғанға дейін біз оның депутаттарымен іскерлік байланыс орнатып үлгердік. Наурыз айында біз оларға ел басшыларына ғана емес, орындаушыларға да, соның ішінде судьяларға, прокурорларға, полиция басшыларына қатысты санкциялық шаралар қабылдауды сұраған ресми өтінішімізді жолдадық. Бізде адам құқықтарын бұзу фактілері бойынша дәлелдемелік база бар», — деді Исаева DAT басылымына берген сұхбатында.
Сонымен бірге, Исаеваның айтуынша, АҚК-нің демеушісі жоқ ― белсенділер бос уақытында жұмыс істейді. Ол «идеялық азаматтың күшінен асатын күш жоқ» деп түсіндірді.

2022 жылдың тамызында Ботагөз Исаеваның отанына мәжбүрлі түрде оралуы мүмкін екені белгілі болды. Швециядан депортациялану қаупі туындады, ол 2015 жылы сол жаққа қашқан болатын. Миграциялық қызмет белсендінің баспана сұрау өтінішін қабылдамағандықтан, осындай шешім шықты. Ұйым өкілдері Қазақстанда Ботагөзге еш қауіп жоқ деп санады. Сонымен қатар, ҚР ІІМ сол кезде Ботагөз Исаеваға қатысты қылмыстық істің 2017 жылы қылмыс құрамы болмауына байланысты тоқтатылғанын хабарлады.
Дополнить историю
Дополнить историю